جلال آباد (پژواک ٢ جوزا ٩٢): معارف ننگرهار از سال 1388 تا 1392 در مقایسه با یک دوره پنج ساله قبل از آن،  پیشرفت های چشمگیر داشته است اما هنوز معارف این ولایت مشکلات زیادی دارد.
محمدآصف شينوارى، مسئول مطبوعاتى رياست معارف ننگرهار به آژانس خبرى پژواک گفت که در حاضر ٧٧٥ هزار دانش آموز که ٣٠٠ هزار تن از آنان را دختران تشکیل می دهد که در ٨٥٥ دارالمعلمين، ليسه و مکتب متوسطه و ابتدائیه در مناطق مختلف این ولایت درس می خوانند.
به گفته وی، در این ولایت ٤٠٠باب مکتب وجود دارد که دختران و پسران به صورت مشترک در آن درس می خوانند و همچنان ١٢٨ مخصوص دختران در مرکز و ولسوالی های مختلف فعالیت دارد.
شينواری افزود که معارف ننگرهار ١٤ هزار معلم دارد که دو هزار پنج صد تن از آنان، زن می باشند.
محمد آصف شينوارى همچنان گفت که ١٦ دارالمعلمین از جمله یک دارالمعلمین مرکزی در ننگرهار فعالیت داردکه دختران وپسران در آن درس می خوانند.
به گفتۀ وی، ٥٥ باب مکتب خصوصی نیز دراین ولایت ایجاد گردیده که زمینه آموزش برای ده هزار و پنج صد دانش آموز را فراهم کرده است.
موصوف افزود:((٤٥٠٠دختر در آن تعليم مى کنند که درحدود ١٥٠ شاگرد دارد .))
 شينوارى مى گويد که چهار انستيتيوت مسلکى نيزدرولايت ننگرهار وجود دارد که تاکنون ٤٥٢٤محصل دارد و ٢٢٤ آن دختر است .
وى همچنان مى افزايد که ١٢باب مکتب مسلکى زراعت و يک ليسه ويژه تجارت نيز فعال است .
 در عين وقت پوهيالى سيدسميع الله سعيدى مسوول مطبوعاتى پوهنتون ننگرهار به آژانس پژواک گفت که اين پوهنتون تاکنون ١٣پوهنځى فعال دارد که دو پوهنځى آن ( ژورناليزم و ادارۀ عامه ) سال گذشته فعال شد و در سال روان محصلين سمستر اول را جذب کرده  است .
وى مى گويد که تا کنون در پوهنتون ننگرهار ١٢٠٠٠تن محصل مصروف فراگيرى تحصيل اند که از جمله آنها ١٠٠٠ تن دختر است .
 به گفتۀ وى، در اين پوهنتون ٤٥٠ تن استاد مصروف تدريس است که ٢٠ تن آنها زن است و ده ها تن از استادان اين پوهنتون براى اخذ سند ماسترى علاوه بر مرکز کشور  در تعدادى از پوهنتون هاى بين المللى مصروف تعليم اند .
 موصوف مى افزايد که برخې بيشتر از استادان اين پوهنتون ماستر و يا داکتر است و قرار است که تحصيلات ماسترى ادبيات پشتو نيز درجريان سال جارى در اين پوهنتون آغاز  شود.
 
مشکلات و پيشرفت ها
 محمدآصف شينوارى مسوول مطبوعاتى رياست معارف ننگرهار مى گويد، علاوه با پيشرفت ها در بخش معارف، برخى از مشکلات نيز وجود دارد که تاکنون ٣٧٥باب مکتب آنها ساختمان ندارد ، ٥٠٠ باب ميدان هاى سپورتى ،٤٠٠ باب ديوار احاطه و همچنان ٣٥٠ باب مکتب تشناب ها و آب آشاميدنى ندارد .
 موصوف مى افزايد که در اين ولايت با مشکل نبود معلمين مسلکى مواجه است و لازم است ‎، تا کدرهاى مسلکى در راستا تربيه شوند .
به گفتۀ وى، گاه گاه با مشکل نبود کتب و گاه هم دربرخى از مکاتب با مشکل نبود لابراتوارها و مواد لازمى ديگر مواجه است .
به گفتۀ شينوارى ،مخالفين مسلح در ولايت ننگرهار در پيشرفت معارف دخالت نمى کنند زيراکه در مورد سران قومى با آنها صحبت کرده و قناعت داده که روند جارى معارف به نفع همه افغان ها است .
به گفتۀ وى، اگرمخالفين مسلح از روند معارف جلوگيرى ميکردند، پس اکنون صدها باب مکاتب غير فعال مى بود .
همچنان سيد سميع الله سعيدى مسوول مطبوعاتى پوهنتون ننگرهاربه آژانس خبرى پژواک گفت ،هرچند که پيشرفت ها در اين پوهنتون صورت گرفته ؛ امابرخى از مشکلات نيز موجود است که يکى ازمشکلات بزرگ اين پوهنتون نبود ساختمان ها است .
به گفتۀ سعيدى، زمين پوهنتون ننگرهار ازسوى زورمندان غصب گرديده که از اثر آن ، آنها با مشکل کمبود زمين مواجه است .
وى افزود:((ما که دونرا را دعوت نماييم ، آنها ميگويند که زمين کم است ،پس اين يک مشکل بزرگ است.))
وى ميگويد که يک ليليه مجهز نيز درپوهنتون وجود ندارد که اداره مرکزى بايد اين مشکل پوهنتون در نظير گيرد .
 
مردم
حاجي عبدالعلى يکى از کارمندان مستوفيت ولايت ننگرهاربه آژانس پژواک گفت ، پسرش سال گذشته از ليسۀ عالى ننگرهار فارغ و امسال بعد از سفرى نمودن امتحان کانکور به پوهنځى انجينرى پوهنتون کابل راه يافته است . وى مى گويد که سيستم تدريسى ليسه عالى ننگرهارمنظم و معلمين براى تدريس به وقت معين حاضرميشوند .
وى مى گويد که روند تعليمى اين ليسه بسيار زياد خوب شده و روز تا روز پيشرفت در سيستم تدريسى آن مشاهده ميشود.
موصوف افزود:(( ليسه عالى ننگرهار يک ليسه مرکزى است ، امور تدريسى اين ليسه توسط استادان ورزيده و ليسانس به پيش برده ميشود و به تمامى معيارها برابر اند.))
به گفتۀ وى ،لازم است تا روند تعليمى درليسه هاى ديگرننگرهار نيز بايد مانند ليسۀ عالى ننگرهار ادامه يابد .
شاه محمود شينوارى نوسينده و ژورناليست مى گويد که روند تعليمى در مکاتب ولسوالى هاى دور دست بسيار به کندى به پيش ميرود، زيراکه کاملاً تحت نظارت قرار نمى گيرد؛ اما برعکس آن روند تعلمى در مکاتب شهرى بهتر است ، مشکلات آنها به وقت حل و کتب برايشان ميرسد .
موصوف مى گويد :((به ولسوالى هاى دور دست ننگرهار چون نازيان ،اچين ، غنى خيل ، کوت ، دور بابا و هسکه مينه تاکنون نيزکُتوب داده نشده .))
وى همچنان ميگويد که برخى بيشترمکاتب با مشکل سرپناه مواجه است و شاگردان آن درفضاى باز درس ميخوانند .
از سوى ديگر، نجم الدين باشندۀ قريه گور گورى ولسوالى هسکه مينه ننگرهار به آژانس پژواک گفت که دو پسرش در ليسه پايين درس ميخوانند؛ اما روند تعليمى در اين ليسه نسبت به هرجاى ديگر بسيار ضعيف است .
وى ميگويد که اکثراً معلمين اين ليسه به وقت حاضر نميشوند، از شاگردان در امور زراعت کار ميگيرند و آنها را به گندم دروى ميبرند .
وى مى گويد:(( استادان ليسه گاه په تبليغ ميروند و گاه هم مصروف زراعت اند که از اثر آنها تمامى شاگردان بى سواد ماندند .))
وى مى گويد که رياست معارف از اين ليسه هيچ احوال نمى گيرد و نه هم از کارهاى آنان نظارت مى کند، اگرتيم هاى نظارت رياست معارف به اين ليسه فرستاده شود ، پس مشخص خواهد شد که اکثريت معلمين صرف به نام استاد است و تدريس نمى کنند .
کوچى باشندۀ ولسوالى دور بابا مى گويد که مکاتب ولسوالى آنها با کمبود معلمين مواجه است ، دراکثريت مکاتب نخست کمبود معلمين موجود است و معلمين که وجود دارند، آنها صرف دوازده پاس است .
وى مى گويد که اکثريت مکاتب ساختمان ندارد و اطفال آنها در فضاى باز درس ميخوانند ، که اکثراً مکاتب آنها در زمان باد و باران رخصت ميباشد .
کوچى افزود :(( مکاتب اناث صرف به نام است و هيچ کس به آن نميايند .))
نور ولى باشندۀ ولسوالى لعل پور مى گويد که اکثريت معلمين ولسوالى آنها غيرمسلکى و برخى بيشتر آنها به اساس روابط مقرر شدند .
موصوف مى افزايد ، روند تعليمى تمامى مکاتب اين ولسوالى حتى ٢٠ در صد نيز مثل مکاتب شهر نيست .
وى افزود :(( در صنف هفتم يا هشتم درس ميخوانند ؛ اما تاکنون نام خود نوشته کرده نمى توانند ،پس اين هم مکتب است ؟))
شفيقه باشندۀ ولسوالى بهسود مى گويد که دخترش شاگرد ليسه ملکه حميرا است ، کمبود معلمين مسلکى درليسه هاى اناث مشکلى عمده آنها است .
شفيقه مى افزايد که حتى ٤٠ درصد معلمين نيز مسلکى نيست و براى تدريس تعدادى مضامين معلمين مردانه توظيف شده است .
موصوف مى گويد که برخى از مشکلات با نصاب جديد تعلمى نيز به ميان آمده است ، زيراکه يک تعداد مسايل در نصاب جديد وجود دارد که تدريس آن توسط معلم غير مسلکى مشکل است و از آن صرف نظر مى کنند.
وى مى گويد:((کتوب نيز به وقت معيين دريافت کرده نمى توانند، در بازار نيز فروخته نميشود که يک مشکل بزرگ است .))
 
متعلمين و معلمين
احمدشاه متعلم صنف ده ليسه عالى بتى کوت به آژانس پژواک گفت که آنها در ليسه خود باکمبود کتب مواجه اند، اخيراً کتب نصاب جديد در ليسه توزيع کرده ؛ اما تعداد آن کم  است .
وى افزود:((معلمين سرش حاکميت ندارد و مشکلات زياد را به بار آورده است .))
په گفتۀ وى، يکتعداد از معلمين آنها غيرحاضرى مى کنند و اکثراً ساعات درسى آنها خالى ميباشد .
موصوف معلمين را مورد انتقاد قرار گرفت که در جريان انتخابات از رويه نادرست کار ميگيرند و درجريان آن به خويشاوندى و دوستى ترجيح ميدهند .
به گفتۀ وى ، اين مشکل نه تنها امسال ، بلکه همه سال وجود دارد که از بابت آن شاگردان درجريان امتحانات با مشکلات مواجه ميشوند .
نصيراحمد متعلم ليسۀ عالى ننگرهار به آژانس پژواک گفت که روند تعليمى در اين ليسه به خوبى به پيش ميروند ، برخى بيشتر استادان آنها مسلکى اند و اين روند روز تا روز به سوى بهتر شدن ميرود .
وى ميگويد:((برخى بيشتر ازمعلمين ما فارغين پوهنتون هستند .))
عارفه متعلم ليسۀ موسى شفيق درولسوالى کامه مى گويد که با کمبود معلمين زنانه مواجه است و تعداد آنها در اين ليسه بسيار کم است .
وى مى گويد، اکنون امور تدريسى آنها از سوى معلمين مردانه به پيش برده ميشود.
عارفه مى گويد:((ما دختران دوزاده پاس داريم ، لازم است که آنها منحيث معلمين توظيف شوند .))
به گفتۀ عارفه ، چندقبل از سوى رياست معارف يک امتحان گرفته شد، که متاسفانه در آن هم معملين مرد براى اين ليسه توظيف شدند.
رحيم الله معلم ليسۀ داگو ولسوالى چپرهار مى گويد که روند تعليمى آنها نسبت به قبل بهتر شده ، آخيراً تعدادى زيادى از ورکشاپ هاى مسلکى از سوى رياست معارف برايشان ايجاد گرديده که در بلند بردن قابليت مسلکى آنها نقش مهم ايفا نموده است .
موصوف مى گويد:(( هر وقت که استاد مسلکى باشد و باشاگردان خود از برخورد مسلکى کار گيرد ، پس شاگردان خود به خود مى فهمند .
به گفتۀ وى ، سابق از يک ميتود درسى استفاده ميکردند ؛ اما اکنون درجريان ورکشاپ هاى مسلکى تعدادى زيادى از ميتود هاى درسى ياد کرده و براى تعليم بهتر از آن استفاده مى کنند .
عبدالقهارمعلم ليسۀ الفتح غنى خيل مى پذيرد که برخى از شاگردان آنها تاکنون نيز خواندن و نوشته کردن را ياد ندارند .
موصوف مى گويد که يادگيرى زودتر خواندن و نوشته کردن با ذکاوت شاگردان ارتباط ميگيرد،در ابتدا برخى از مشکلات در امور تدريس نصاب جديد وجود داشت ؛ اما اکنون از بين رفته است .
عبدالقهارمى گويد:((معلمين ما اکنون تاحدى بيشتر مسلکى اند ، قبلاً تعداد دوازده پاس زياد بود ؛ اما اکنون اکثريت آنها فارغين دارالمعلمين ها اند .))
وى مى گويد که مشکل عمده آنها نبود ساختمان هاى مکاتب است که اين مشکل به سطح کشور وجود دارد .
اما يک معلم ليسۀ ايمل خان مومندره که از گرفتن نامش خود دارى نمود، مسوولين رياست معارف را متهم به فساد ادارى کرد ، موصوف مى افزايد که سطح فساد ادارى در رياست معارف بلند شده و تمامى معلمين بايد آن را انجام دهد ، چيزيکه از سوى رياست معارف دستور داده ميشود .
موصوف افزود:"زمانيکه يک شاگرد ناکام شود، پس دوباره دستور ميشود که بايد وى را کامياب و نمرات بسيار بلند داده شود ."
حساب جان معلم ليسۀ گولايى غنى خيل به آژانس پژواک گفت که ورکشاپ هاى مسلکى  رياست معارف تنها براى معلمين نزديک به شهر تدوير ميشود.
موصوف افزود که تمامى معلمين به ورکشاپ هاى مسلکى نياز دارند؛ اما اين که تبعيض صورت ميگيرد، پس ملامتى مسووليت رياست معارف است .
يک باشندۀ ولسوالى خيوه که متعلم صنف ١٢ هم است مى گويد که پيشرفت در روند معارف خيوه نسبت به قبل صورت گرفته است ، وى همچنان مى گويد که قابليت مسلکى معلمين بلند شده ، همه سال يک يا دو سيمينار آموزشى براى آنها تدويرميشود و علاوه برآن مواد درسى و کتب نيز به مکاتب رسيده است .
ضياءالرحمن حسرت استاد دارالمعلمين عالى ننگرهار مى گويد که مشکلات فرا راه  معارف در ننگرهار نسبت په سابق کمتر شده است.
به گفتۀ وى، قبلا ً تعدادى کمى از مکاتب ساختمان و معلمين مسلکى داشت؛ اما اکنون اکثريت مکاتب ساختمان و تا يک اندازه معلمين مسلکى دارند .
وى افزود :((اکنون لازم است تا کوشش نماييم ، که چيگونه ميتوانيم کيفيت تعليم بلند شود .))
وى انتقاد مى کند که دريکتعداد ولسوالى ها الحاقيه هاى دارالمعلمين ها ايجاد شده که مردم از کيفيت درسى آن راضى نيستند و لازم است که در مورد تلاش هاى مشترک صورت گيرد.
روشنفکران منطقه
سيدسميع الله سعيدى استاد پوهنځى ژورنالېزم پوهنتون ننگرهار به آژانس پژواک گفت که مردم بايد درحل مشکلات فرا راه تعليم با دولت همکارى نمايند .
به گفتۀ وى، اگر از يک سو معلمين در بخش آموزش متعلمين ملامت اند ،از سوى ديگرلازم است ، تا والدين نيز از اولادهاى خود در مورد درس سوال نمايند.
موصوف افزود:((اگرهر پدر از پسر خود درمورد رفتن به مکتب و يا هم درمورد ياد گرفتن چيزى سوال نمايد، پس اين مشکل خود به خود حل ميشود.))
وى مى گويد ، مکاتب که ساختمان ندارد و ياهم در مناطق نا امن فعاليت مى کنند ، مردم منطقه بايد با آن کمک نمايند ، در بخش اعمار ساختمان آن مردم منطقه مسوول اند ، تا امنيت براى آن تامين نمايند .
سيد اسلم غيوراگاه امورتعليمى به آژانس پژواک گفت که نظم و دسپلين ويژه بايد درمکاتب وجود داشته باشد، نه اينکه مديرليسه خينچه در دست گيرد و به متعلمين الفاظ نادرست بگويد .
وى مى افزايد:((نبايد که مشکل تا مدير رسيده شود، وى پشت شاگردان ميگرده و آنها را بعد از تفريح به صنوف جمع مى کنند ، آن بايد تربيه شود که بدون زور خينچه نظم را مرعات کنند .))
موصوف از مسوولين رياست معارف خواست ، تا بر يک طرح ويژه قانون نظم در مکاتب کار نمايند، تا درهمه مکاتب تطبيق و جلوى بى نظمى ها گرفته شود .
وى گفت:((اکنون مشکل بزرگ که ما را جور ميدهد، نبود ديسپلين در مکاتب است، معلم در صنف ايستاد و آنها با موبايل خود مصروف است. ))
وى بر معلمين نيز تاکيد دارد تا در جريان تدريس از هر نوع ميتودهاى باورى کار گيرد و هر کدام که براى آنها مفيد تمام ميشود ، بايد از آن کار گيرد.
اما امان الله ايمان سخنگوى وزارت معارف افغانستان به آژانس پژواک گفت ، هرچند کاربيشتر در بخش معارف به سطح کشور صورت گرفته ؛ اما در اين راستا کار در ولايت ننگرهار نسبت به ولايت ديگر تاحدى بيشتر صورت گرفته ، بيشتر از ٨٥درصد مکاتب آن ساختمان دارد، مشکل کتب و مشکلات ديگر تدريسى به وقت از بين رفته است .
وى مشکل معلمين مسلکى را مى پذيرد؛ اما مى گويد که اخيراً در هر ولسوالى الحاقيه نيز ايجاد شده که در بلند بردن قابليت مسلکى معلمين تا حدى بيشتر تغييرات مثبت را به باور آورده است .وى مى گويد که مشکل نبود معلمين مسلکى نسبت به ولايات ديگر در ولايت ننگرهار کمتر است .