باميان (پژواک ٩اسد ٩٢) : معارف بامیان باآنکه نسبت به دیگر ولایات چالشهای امنیتی ندارد، اما نبود ساختمان  ودوری راه مکاتب ، کمبود امکانات درسی ومعلمین مسلکی، از مشکلات عمده درين بخش خوانده ميشود.
رياست معارف و شوراى ولایتی بامیان، به علت کمبود محل تدريس شاگردان، معلمين مسلکی و عدم توازن در بودجۀ معارف ولايات، اعتراض دارند.
 رياست معارف باميان مى گويد که در سال 1391، برای شاگردانى که صنف درسی نداشتند، خانه ها را به کرایه گرفته بودند؛ اما در سال 1392 به دلیل نبود بودجه نتوانسته اند خانه ها را به کرايه بگيرند.
محمد رضا اداء رییس معارف بامیان، به آژانس خبرى پژواک گفت که در راستای پیشرفت معارف، با چالش ها و مشکلات دوامدار و متواتر مواجه بوده و آنچه اکنون مهمتر است، موضوع کمبود صنوف درسی است.
وى ميگويدکه درسال جدید تعلیمی،درتمام  مکاتب بامیان به بيش ازدوهزاراتاق درسی نیازدارند. همچنان اضافه از دوهزار معلم، فارغ صنف دوازدهم بوده و مسلکی گفته نمیشوند و حداقل بايد صنف ١٤(دورۀ دارالمعلمين) را سپرى نمايند.
رييس معارف علاوه ميکند که بيش از  ٧٣٠ معلم ديگر، قراردادی بوده و پایينتر از صنف دوازدهم سواد دارند.
به گفتۀ وى، مکاتبی که قبلاً ابتدائیه بودند، متوسطه شده و مکاتب متوسطه به لیسه ارتقاء يافته و لازم است که براى اين مکاتب، تعميرهاى الحاقيه ساخته شود.
رييس معارف، تامين امنيت و علاقمندى مردم را باعث رشد کميت اهل معارف خوانده، ميگويد که  سال گذشته ١٣٥ هزار شاگرد به شمول ٦٠ هزار دختر در مکاتب باميان تدريس مى شدند؛ اما امسال بیش از ١٣ هزار جدیدالشمول نيز جذب مکاتب گرديده است، ولى آنها با کمبود جاى و معلم مواجه اند.
ادا‌ء ميگويد که فعلاً اضافه از ٣٥٠ مکتب دربامیان فعال است؛ اما ١٣٠ مکتب آن تعمير ندارد و شاگردان در خيمه ها و هواى باز تدريس ميشوند.
از جانب ديگرحیدرعلی احمدی عضو شورای ولایتی باميان ميگويد که مردم، به معارف علاقمندی زیاد دارند؛ اما در بخش معارف توازن چندانی وجود ندارد.
وى به پژواک گفت: "در بعضی ولایات، سرمایه های هنگفتی در بخش مکاتب  اختصاص داده میشود؛ اما در بامیان که مردم شايق معارف اند، توجه صورت نمیگیرد."
احمدى افزود که سال گذشته، از طریق رسانه ها شنید که تيم بازسازى ولايتى PRT در جوزجان ٨٥ ميلیون دالر را در بخش معارف آن ولایت به مصرف رسانيد؛ درحالیکه در طول ١١ سال، ٨٥ ميلیون دالر بودجه انکشافی و حتی همراه با معاشات معلمین در بامیان اختصاص داده نشده است.
اين عضو شوراى ولايتى ميگويد: "ما امیدواریم که دولت، حداقل در بخش معارف یکسان عمل نماید و شاگردانى که در زیر خیمه های سوزان درس میخوانند، با دیگر شاگردان معارف ولایات به یک چشم نگريسته شوند."
اين درحالى است که وزارت معارف ميگويد، با آنکه دستاوردهايى در بخش ارتقاى ظرفيت و کيفيت معارف داشته اند؛ اما هنوزهم به دلیل عدم دسترسی ٢٤ درصد اطفال واجد شرایط به مکتب، کمبود کدرهای حرفوی، مسدودى شمارى از مکاتب در ولايات ناامن و نبود ساختمان برای مکاتب در مناطق دوردست، با چالش های متعددی روبه رو اند.
غلام فاروق وردک وزیرمعارف در آغاز سال جديد تعليمى ١٣٩٢ گفت که قراراست درجریان سال روان، ٥٠٠ مکتب عمومی، ١٠٠ مدرسه و٤٦ موسسه تعلمیات تخنیکی در سطح کشور ايجاد گردد.
وزیرمعارف افزود که هنوزهم  ٥٠ درصد معلمین مکاتب غیرمسلکی اند و  ٨ میلیون تن بين سنين ١٥ تا ٤٥، در کشور از نعمت سواد محروم مى باشند.
کمبود ساختمان مکاتب درساحات دوردست و ناامن، ازچالش های عمدۀ دیگرى است که به گفتۀ وی تعداد زیادی ازشاگردان را واداشته تا درفضای باز و زیرخیمه ها درس بخوانند.   
مردم
شهريان بامیان به این باورند که تنها از طریق معارف میتوان کشور را بسوی صلح وآمش سوق داد وزمانیکه آگاهی مردم بالا برود،به همان میزان از جنگ و نا امنی دوری خواهند کرد .
سمیع الله یکی از محصلین پوهنتون بامیان ميگويد که معارف در تمامی بخش هاى مسايل اقتصادی امنیتی وبازسازی نقش بالای دارد .
به گفتۀ وى، اگر شخصی باسواد نباشد وتحصیلات عالی نداشته باشد چگونه میتوان در یک نظام کار کرد واین سواد است که اشخاص مسلکی در یک جامعه به عنوان داکتر، انجینر ودر رشته های مختلف تربیه میشوند .
اين محصل ميگويد که اساس وپایۀ تحصیلات عالی از ابتداء معارف است وباید دولت درين زمینه توجه جدی وحتی بودجه کافی را در این بخش در نظر بگیرد .
محمد کاظم یکی دیگر از شهريان بامیان که چهار فرزند وی به مکتب میرود به پژواک گفت: (( اگر فرزندانم به مکتب نروند چوپان ودهقان بار می آیند ،فرزندانم را به مکتب فرستادم تا در آینده شغل بهتری داشته باشند وبرای مردم هم خدمت نمایند .))
وی علاوه ميکند که مکتب خوب است، اما کیفیت تعلیم در مکاتب بسیار پایين است ویکی از پسرانش که در صنف ششم   رسیده به سختی میتواند عبارت کتاب را بخواند.
وی به این باور است که باید دولت در زمینه کیفیت معارف تلاش نماید تا شاگردان یک چیزی را یاد بگیرند وبا سواد شوند.
شاگردان ومعلمین :
معلمین از معاش ناکافی در بخش معارف شکایت داشته، به این باورند که وقتی معاش کافی برای شان داده نشود آنان برای تامین زندگی شان مجبورند که به کارهای دیگری رو آورند واین به روند کیفیت تعلیم تاثیر میگذارد.
محمد امان یکی از مدیران مکتب در ولسوالی شیبر بامیان ميگويد که تقریباً در بامیان اکثریت معلمین مجبورند پس از وقت رسمی شان کارهای آزاد انجام بدهند تا روزگارشان سپری شود.
وی علاوه کرد که اگر معاش کافی برای معلمین داده شود آنان بعد از اوقات رسمی کار به مطالعه پرداخته وبا آمادگی بهتر شاگردان را تدریس خواهند کرد .
اين معلم پیشنهاد دارد که برای معلمین باید شهرکهای رهایشی  ساخته شود،معاش کافی در نظر بگیرند و  سهولت های دیگری در نظر گرفته شود تا معلمین تشویق شوند که بیشتر به تدریس شان تلاش نمایند.
اما يکعده از شاگردان، غیر حاضری معلمین ،نبود استاد در بعضى مضامین درسی، نبود جای مناسب تعلیم وتوزیع ناوقت کتابهای درسی را از مشکلات عمده خود مى دانند و خواهان رسيدگى به اين مشکلات اند.
عندلیب یکی از شاگردان صنف 11معارف در مرکز بامیان ميگويدک بعضی سالها کتابها در وسط سال در دسترس قرار داده میشود وحتی بعضی از کتابها را تا آخر سال نیز دریافت نمیکنند.
وی مى افزايدکه در بسیاری موارد شاگردان مجبور میشوند کتابهای شان را خود خریداری نمایند  ودر قسمت نبود استاد نیز در بعضی مضامین از مشکلات عمده آنان محسوب میشود که در زمان امتحان از مضامین خوانده شده ونشده باید شاگرد امتحان بدهد.
این شاگرد میگوید که اگر چه مرکز بامیان درقسمت جای مناسب برای تعلیم خوب است، اما در ولسوالى ها مکاتب زیادی است که شاگردان در زیر خیمه ها مشغول تعلیم هستند ونبود جای مناسب باعث میشود که شاگردان اذیت شده واز درس خواندن دلسرد شوند.
مشکل ديگر معارف را دورى راه مکاتب با منازل مسکونى تشکيل ميدهد  وحتى در برخى از قريه ها مکتب ابتدائيه و يا ليسه وجود ندارد و شاگردان مجبور ميشوند که دو الى سه ساعت راه بپيمايند و به مکتب بروند.
مشکل ديگر معارف، توظيف کردن شاگردان به کارهاى شاقه به شمول کچالو کشى بوده است، در سالهاى اخير بعضى از شاگردان ادعا مينمودند که بعضى معلمين، به جاى درس دادن، آنها را به مزارع برده و براى جمع آورى کچالو از آنها کمک ميخواستند.
روشنفکران :
محمد مهدی مهرآیین یکی از فرهنگیان بامیان به این باور است که زمینه تعلیم برای شاگردان معارف در بامیان فراهم است، ولی معارف از طرف حکومت طبق خواست وتوقع مردم حمایت نمیشود .
وی ميگويد که در بامیان یک فرهنگ پذیرفته شده در بین جامعه حاکم شده است که دختران وپسران خود را به مکتب بفرستند، اما در مواردى که یا شاگرد از مکتب چیزی یاد نمیگیرد ویا جای مناسب تدريس وجود نمى داشته باشد، خانواده ها مجبور میشوند بخاطرى که اطفال شان مریض نشوند آنان را به مکتب نمى گذارند.
مهر آيين راه ترقی وپیشرفت را در معارف باکیفیت دانسته و خواستار رفع تمامی مشکلات فراراه معارف است.
وى ميگويد: (( در بسا موارد خانواده هايی را دیده که به علت نبود یک مکتب خوب در منطقه شان حتی به شهرها رفته ومسکن گزین شده اند تا فرزندان شان باسواد شوند واین نشاندهنده علم دوستی مردم بامیان است که تبدیل به یک فرهنگ شده است .))
محمد اسماعیل ذکی همآهنگ کننده شبکه جامعه مدنی وحقوق بشر، تعلیم وتربیه درست را حق اطفال وشاگردان معارف دانسته ،تاکید دارد  که نباید این حق از طرف حکومت وخانواده ها ضایع گردد .
وی ميگويد که بعضی کسانی که به دلایلى مانند اقتصاد شان یاری نمیکند ،دختر جوان نباید درس بخواند ویا درس خواندن فایده ندارد، اولاد شانرا از حق تعلیم محروم میکنند آنان به حق اطفال شان ظلم کرده است.
ذکى علاوه ميکند که  دولت مکلف است زمینه تعلیم را چه از نظر مکان وچه از نظر کیفیت تعلیم فراهم نماید واگر در این مورد توجه نمیکند در بیسواد ماندن افراد جامعه سهیم وحق آنان را تلف کرده است .
محمد عزیز شفق معاون شوراى ولایتی بامیان، استخدام معلمین مسلکی را گامی برای ترقی و رشد معارف عنوان نموده ، ميگويد که نبود معلمین مسلکی، وقت شاگردان را ضایع میکند.
او مى افزايد که شوراى ولایتی، با ریاست معارف کمک میکند تا به زودی بیش از هفتصد بست دیگر را به رقابت بگذارند تا مشکلات کمبود معلمین مسلکی حل شود.