فيض آباد (پژواک،٧سرطان٩٤): "زنم مُرد، زندگى برايم تلخ شده؛ حيران استم که نفقۀ اولادهاى خود را با کراچى رانى پيدا کنم و يا در خانه بنشينم و سرپرستى اولادها را به دوش بگيرم."
اين گفتۀ خیر محمد است که خانه اش حدود سه کيلومتر از شفاخانۀ ولايتى در فيض آباد مرکز بدخشان فاصله دارد وخانمش را در راه انتقال به شفاخانه از دست داده است.
وى که کراچى رانى مى کند، به آژانس خبرى پژواک گفت که  کسى به وى چند مشت پول داد و خانمش را زمانى که به  شفاخانه مى بُرد، در نزديک شفاخانه به علت خونريزى زياد جان داد.
خيرمحمد افزود که ماه گذشته خانم ٢٨ ساله اش فوت کرد، عرصۀ زندگى بروى تنگ شده است و نمى داند که چطور تکفل و سرپرستى شش اولادش را نمايد.
اين پدر گفت که  مصروف پرورش اطفال خود بوده و کراچى رانى را رها کرده است.
وى علاوه نمود: "طفلک دوساله ام شير ميخواهدپ اما پول ندارم که برايش شير بخرم."
خير محمد ٣٥ ساله گفت که مجبور است که پسرکلانش را که هفت ساله و صنف اول مکتب است، ازمکتب خارج نمايد تااز چهار خواهر ويک برادر کوچک خود سرپرستى نمايد و وى کارکند تا اطفالش ازگرسنگى نميرند.
وى انتقاد کرد: "اگر در نزديک خانۀ ما کلينيک مى بود، خانمم نمى مُرد."
اين تنها مردم فيض آباد نيستند که با چنين مشکلاتى دست و پنجه نرم مى کنند، بلکه دورى راه با مراکز صحى در اکثر ولسوالى هاى ٢٨ گانۀ بدخشان نيزسبب مرگ و مير طفل و مادر ميشود.
مليحه که به حيث قابله درمرکز صحى ولسوالى بهارک وظيفه دارد، گفت که دراوايل سال جارى يک خانم حامله که ذريعه مرکب به مرکز صحى انتقال ميشد،به علت خرابى راه وخونريزى،نوزادش را از دست داد وداکتران خودش را با مشکل توانستند که تداوى نمايند و زندگى اش را نجات بدهند.
اما وى گفت که تعدادى از خانم هاى حامله در ولسوالى هاى بهارک، ارغنچخواه، يمگان وکران و منجان، به علت دورى وصعب العبور بودن راه ها به مراکز صحى، جان ميدهند.
اين قابله افزود: "قريه هايى وجود دارند که تا کلينيک مراکز ولسوالى ها دوروز راذريعۀ اسپ و يا مرکب دربرميگيرد و تعداد وفيات طفل و مادر نسبت به آمارى که ثبت ميشود، بيشتر استپ زيرا مردم به علت دورى راه به مراکز صحى دسترسى ندارند و طفل و مادر در راه تلف ميشوند."
کوهستانى بودن اين ولايت، نبود سرک قير، کمبود مراکز و ضعيف بودن خدمات صحى، بر مشکلات مردم افزوده است.
مولوى عبدالواحد طيبى رييس شوراى صلح بدخشان که باشندۀ ولسوالى خواهان است، گفت که در سه سال اخير سه زن حامله درمنطقۀ حوض شاه اين ولسوالى بخصوص درزمستان که راه هاى مواصلاتى مسدود بوده، فوت کرده اند.
به گفتۀ طيبى، يک کلينيک جامع در مرکز ولسوالى خواهان و يک  فرعى در منطقۀ حوض شاه  وجود دارد؛ اما کلينيک فرعى يک قابله و يک نرس دارد که براى اهالى ده ها قريۀ حوض شاه کفايت نمى کند.
وى افزود که برخى اوقات مردم مريضان را به شهرفيض آباد که ٦٠ کيلو متر از مرکز خواهان فاصله دارد، انتقال ميدهند که اين کار نيز خارج از خطر نيست و زنان و نوزدان شان در راه تلف ميگردند.
طيبى که سابق رييس شوراى ولايتى بود، علاوه نمود که دولت بايد مراکز صحى سيار را فعال نمايد که به قريه هارفته و خانم هاى حامله را تداوى کند تا آمارمرگ و مير کاهش يافته و درنهايت ازبين برود.
وى افزود که مشکلات مردم را بارها به مسوولان محلى و صحت عامه مطرح کرده؛ اما تاحال براى اين مشکلات راه حل پيدا نشده است.
مسوولان صحى ميگويند که مراکز صحى در مرکز هر ولسوالى وجود دارد؛ اما قريه ها تا مرکز صحى حتى دو شبانه روز فاصله دارد که در راه سبب مرگ و مير طفل و مادر ميگردد.
اما آنان مى افزايند که به علت افزايش مراکز صحى و تعداد داکتران، رقم مرگ  ومير طفل و مادر کم شده است.
داکتر شمس علی شمس مسوول برنامه های عمومی انکشاف صحی شبکه انکشافی آغاخان"ايکيدن" در بدحشان گفت که نظر به سروی دفتر یونيسف "صندوق وجهى اطفال ملل متحد" در سال ۲۰۰۲ ميلادى در راغ ها (ولسوالی هاى یمگان٬ کران منجان و تگاب)، در یکصدهزار ولادت زنده ۶۵۴۰ زن حین ولادت تلف ميشد.
 اما وى افزود که این رقم با ازديادکلینیک ها، مراکز صحی و ایجاد مکتب قابلگی و نرسنگ در بدحشان که تا حال بيش از يکصد قابله را فارغ داده در یکصد هزار ولادت به ۲۳۷ تن کاهش یافته است.
داکتر شمس علاوه کرد که در سال ۲۰۰۲ میلادی ۱۴ مرکز صحی در سطح بدخشان وجود داشت وفعلاً بیشتر ازيکصد مرکز صحی در بدخشان وجود دارد که این رقم تلفات را پائین آورده است.
مسوول برنامه های عمومی انکشاف صحی "ايکيدن" در مورد ارقام زنان حامله در بدخشان گفت که نظر به سروی جدیدى که صورت گرفته، بدخشان بيش از یک ميلیون نفوس دارد که١٧٢ هزار آن را خانم هاى بین ۱۴ الی ۴۹ سال تشکیل میدهند.
از این تعداد، در هر سال ۷۲ الی ۷۳ هزار تن حمل میگیرند که از جمله ۶۳ هزار شان ولادت زنده ومصوون میکنند ومتأسفانه حدود ۹هزار این خانم ها طفل شان را در جریان بارداری ویا حین ولات از دست میدهند.
به گفتۀ وى، ارقامى که در بدخشان وجود دارد، تلفات اطفال تحت پنج سال به شش هزار تن در سال میرسد که این حالت مستقیماَ بر حالت روانی خانواده ها وبخصوص مادران حامله اثرناگوار دارد.
اين درحالى است که سروى ١٠ سال قبل وزارت صحت عامه، نشان مى داد که در هر يکصد هزار مادر، ١٦٠٠ مادر در سطح کشور فوت مى شد؛ اما  سروى که در سال هاى اخير انجام شده، نشان مى دهد که به  علت گسترش خدمات صحى، در بين هر يکصد هزار مادر، ٣٢٩ تن در زمان ولادت فوت مى شود.
همچنان طبق  سروى قبلى وزارت صحت عامه، درهر يکهزار طفل زير دوسال، ١١١ تن و درهر يکهزار طفل زير پنج سال، ١٢٩تن فوت مى شد؛ اما بر اساس سروى جديد، در هر يکهزار طفل زير دو سال، ٧٧ تن و در هر يکهزار طفل زير پنج سال، ٩٧ تن مى ميرند.
داکتر شمس درمورد اینکه تا کنون به کلی مرگ ومیر مادران در هنگام زایمان از بین نرفته، گفت: "مادران حامله وخانواده ها به علت فقر٬ عدم توجه حکومت، جغرافیای دشوار بدخشان وپراکندگی نفوس در قرا و قصبات و با وجود موجودیت کلینیک های صحی، نمیتوانند خود را به مراکز صحی برسانند. "
وى در رابطه  به مصوونیت غذایی خانواده ها افزود ارقامی وجود دارد که ۸۱ درصد نفوس بدخشان مصوونیت غذایی ندارند و این عدم  مصوونیت غذایی سبب شده که حدود ۶۰ درصد مادران به سوء تغذی به درجات مختلف مواجه گردند.
حدود ٤٤ درصد مادران به کمخونی و ۶۴ درصد به کمبود شدید ویتامین دی که عنصربسیار حیاتی در رشد٬ نمو وتکامل طفل وجنین ومادران است، مواجه اند که این رقم نشان میدهد که مصوونیت مادری دربدخشان با خطر مواجه است و این امر تلاش ها وکمک های بیشترى را ایجاب میکندکه نبايد با داشتن کلینیک ها و داکتران اکتفا کرد.
همچنان گل محمد بیدار معاون سرپرست ولایت بدخشان میگوید که شفاخانه ولایتی فیض آباد جوابگوی نیازمندی تمام مریضان نیست.
وى افزود که  پائین بودن معاش ماهوار داکتران که ماهانه ١٢هزار افغانی است و کمبود پرسونل مسلکی، مشکل جدی در راستاى ارايۀ خدمات صحى مى باشد.
بيدار گفت که بيشتر مردم دروازها (ولسوالى هاى ماهمی، نُسی، شُکی، کوفاب و خواهان) و راغ ها از ضعيف بودن خدمات صحى شاکى بوده که مسوولان صحت بايد به آن توجه کنند.
معاون سرپرست ولايت بدخشان افزود که براساس قراردادى که بين بدخشان و ايالت خارق تاجکستان صورت گرفته، مريضان عاجل از دروازها به کمک شبکۀ ايکيدن به خارق انتقال گرديده و تداوى مى شوند.
وى تصريح کرد که آوردن مريضان ازدروازها که با تاجکستان سرحد دارد، به شهر فيض آباد مشکل است؛ زيرا پياده و يا ذريعۀ حيوانات حدود يک هفته را در بر ميگيرد.
راه هاى مواصلاتى دروازها کوهستانى و سردسير بوده و مردم آن، در يکسال براى شش ماه در محاصرۀ برف قرار دارند.
 بدخشان از جملۀ ولايات شمالشرق  است و با چين، تاجکستان و پاکستان سرحد دارد.
داکتر نورمحمد خاوری رئیس صحت عامه بدخشان میگوید که درپلان امسال ریاست صحت عامه در نظر گرفته شده است که شفاخانه ولایتی، به یک شفاخانه حوزوی تبدیل شود تا مشکل تمام مریضان  در خود شفاخانۀ بدخشان حل گردد.
وى خاطر نشان کرد که با تبديل شدن شفاخانه حوزوى، ديگر مردم بدخشان مجبور نخواهند بود که مريضان خود را به تخار، بلخ و يا کابل ببرند و در کاهش مرگ و مير طفل و مادر نيز اثر ميگذارد.