دايكندى ازجملۀ ولايات مرکزى بوده و تا 9 سال قبل يکى از ولسوالى هاى ولايت ارزگان بود.
دايکندى در 460  کيلو مترى غرب کابل واقع است . از طرف جنوبغرب به ارزگان، از طرف شرق  با باميان، از طرف شمال به غور، از طرف جنوب به غزنی و از طرف شمالغرب به هلمند متصل است.
اين ولايت در مدارعرض  البلد 335500 و طول البلد 255500 واقع است و 2400 متر از سطح بحر ارتفاع دارد.
اين ولايت ، بيش از 22 هزار كيلومتر مربع مساحت و نفوس آن اضافه از٧٢٩ هزار تن تخمين زده ميشود.
اين منطقۀ مرکزى داراى آب و هواى گرم و سرد، ارتفاعات و پستى هاى اندک و جلگه هاى سر سبز و به طور مجموع كوهستانى است و يكى از ولايات محروم شمرده ميشود. به علت صعب العبور بودن و برفبارى زياد در زمستان ، راه هاى مواصلاتى آن شش ماه بر روى  مردم بسته ميباشد.
شهر نيلى، مرکز دايکندى است وداراى 165 قريه وبيش از٩٥ هزار نفوس بوده و 780 كيلومتر مربع  مساحت دارد .
ولسوالی ها:
دايکندى از حيث سيستم ادارى به ٩ واحد تقسيم شده است .
علاوه برمرکز دايکندى، ولسوالى هاى آنرا خدير، شهرستان، ميرامور، اشترلى، سنگ ‌تخت و بندر، كيتى، كجران  و گيزاب تشکيل ميدهد .
درين ولايت اقوام هزاره، پشتون و بلوچ دربيش از ٢٨٠٠ قريه برادر وار زيست ميکنند و هزاره ها بالاترين نفوس را دارند.
آب بند ها:  
 هیچ آب بندی در این ولایت وجود ندارد، اما سه دریا به نام های در یای هلمند ، لذیر و  تج از دایکندی عبور میکند که ظرفیت خوبی برای آب بند دارد .
دایکندی به علتى که در یک منطقه کوهستانی قرار دارد تا هنوز اقدام به ساخت بند های آبی نشده است.
کلتور:
 در این ولایت بازی های محلی مانند نیزه بازی، اسپ دوانی، اتن ملی و پَخته چینی برای مردان ودر بخش خانم ها رقص های محلی مانند پيشپو مرسوم است .
پيشپو بازى عنعنوى است که توسط زنان و دختران  وبيشتر به صورت گروهی اجراء ميشود  وشبيه اتن ملى است.اين بازى يک نوع رقص  قدیمی و محلی در مناطق مرکزى "هزاره جات" بوده که در برخى مناطق، توام با شعرخوانی محلی و به عنوان رقص، در عروسی ها مورد استفادۀ مردم قرار ميگيرد.
مردم دایکندی روزهای مذهبی وملی را تجلیل نموده ودر ایام عید وسال نو از یکدیگر دید وبازدید به عمل می آورند. 
در بيشتر مناطق مرکزی (باميان، دايکندى و غور) در روز اول عید، مردم و اهالی قریه، ظهر روز اول عید را با غذا جشن میگیرند.
مردم به شکل گروهى به خانه هاى يکديگر ميروند و بين کسانى که با هم خفه بوده، آشتى ميکنند.

همه خانواده ها که در یک قریه زندگی میکنند، هرکدام غذاهای متنوع تهيه ميکنند. ساعات نزدیک به ظهر، مردان و پسران در بین قریه گردهم آمده و بعد از آن توسط دو فرد موظف جهت صرف غذا به خانه ها تقسيمات ميشوند، که این تقسيمات به اصطلاح محلی "قوشبخشک" نامیده میشود.
پس از آنکه مردان غذا خوردند، نوبت به زنان ميرسد، آنان به خانه های یکدیگر برای صرف غذا رفته و برنامۀ غذا خوری تا ساعات سه الی چهار عصر ادامه مى يابد.
جشن گل بادام يکى از مراسم فرهنگى در دايکندى است که همه ساله با شرکت صد ها تن به شمول باغداران، فرهنگيان و مسوولان محلى برگزار ميشود.
آبدات تاريخى:
دردایکندی آثاروآبدات تاریخی وجود ندارد،اما چند قلعه مستحکم در مسير نيلى-شهرستان و ميرامور  که قدامت آن به صد ها سال ميرسد وجود دارد.اين قلعه ها که يکى آن قلعۀ کاروانسراى ناميده ميشود از نمای خوبی برخوردار است .
بعضى آثار نیز از زیر خاک پیدا میشود. در اوایل سال 1392 دهها قلم از مسکوکات دوره اسلامی در  منطقه  شیخعلی  ولسوالی سنگ تخت زمانى بدست آمد  که مردم دربازسازى سرک  محل  کار ميکردند.
این آثار شامل 200 سکه ، سه حلقه انگشتر نقره ،دو حلقه گوشواره طلا وسه موره بیروج ومرجان بود که در بین یک کوزه هفت جوش به وزن 660 گرام  مدفون شده بود. 
در یکی از این سکه ها کلمۀ (لا اله الا الله) نوشته شده است.
موزیم :
در دايکندى موزیم وجود ندارد و آثار تاريخى هم نیست که نیاز به موزیم داشته باشد ، گاهى بعضی آثار تاريخى از زیر خاک پیدا میشود و به موزیم ملی به کابل انتقال ميگردد.
مشاهیر:
دایکندی دارای مشاهیر زیادی بوده که مى توان از ابراهیم گاوسوار، محمد عظیم خان اشکار آباد، ملا خداداد، محمد حسین صادقی، میر یوسف بیگ،  نعیم خان، محمد کاظم افکاری، پهلوان نجف بیک وشاعر توانا شاه ناطق سید حلیم شاه کجران نام بُرد.
هرکدام اين مشاهير برای مردم خود خدمات فراوان انجام داده ونام نیک از خود بجا گذاشته است .
شعرای معاصر این ولایت شامل نظامی ازولسوالی شهرستان،محمد جان جوادی از ولسوالی میرامور وحاجی محمد رحمانی از ولسوالی اشترلی میباشد که اشعار ،غزل رباعی واشعار حماسی میسرایند.
رسانه ها:
اطلاع رسانى و حضور نهادهاى مدنى دراين ولايت کمرنگ است. دو رادیوی محلی ویک رادیو تلویزیون ملی وجود دارد که بصورت مقطعی روزانه نشرات دارند و فقط محدوده از بازار نيلى و اطراف آنرا تحت پوشش قرار ميدهد.
 ازنشرات مطبوع مانند مجله و روز نامه فقط يک گاهنامه به نام "نداى دايکندى"، دو شماره، گاهنامه "آسمان دايکندى" ،يک شماره و دو هفته نامه "نسخه خطى" نشر شده است. مطبعه، كتابفروشى، رسانه هاى خبرى و ارتباط جمعى سراغ نمى شود و نهاد هاى مدنى نیز کمتر فعال میباشند.
دهها نهاد اجتماعی ومدنی در سالهای اخیر در این ولایت به فعاليت آغاز کرده ، اما هنوز هم جایگاه خود را نیافته است .
 معارف :
بخش معارف دایکندی شامل یک پوهنتون خصوصی، چهارلیسۀ شبانه، پنج انستیتيوت زراعتی و حسابداری و 339 مکتب به شمول 190 لیسه میباشد.
تعداد شاگردان 171 هزارتن بوده  و چهار هزار تن دیگر در انستیتیوت ها وپوهنتون مشغول تحصیل اند که 44 درصد آنان را دختران تشکیل میدهند.
بيش از چهارصد  معلم وکارمند معارف نیز در اينولایت مصروف تدريس و خدمت در بخش معارف هستند.
صنعت:
در ولایت دایکندی صنايع دستى از قبیل خامک دوزی، گلدوزی،قالین بافی، گليم بافی و ساخت خورجین رواج داشته  که بيشتر آن توسط زنان ساخته ميشود.
مردم دایکندی با ریسیدن پشم گوسفندان ،آنرا تبدیل به گليم، قالین ونبد نموده و از آن برای فرش استفاده میکنند.
در این اواخر نخ ومواد قالین بافی از کابل وارد گردیده ومردم به قالین بافی هايی که با مواد ونخ غیر محلی ساخته میشود رجوع کرده وقالین بافی نسبتاً عصرى در این ولایت ترویج یافته است .
بصورت بسیار کم صنعت آهنگری نیز هويت تاريخى خود را حفظ نموده ، از جمله، سامان آلات زراعتی از قبیل کلند، صوغمه( آهنى که در کنده قلبه نصب میگردد ) برای استفاده محلی ودهاقین ساخته میشود .
زراعت :
 
زراعت و مالدارى بخش عمدۀ اقتصاد مردم دايکندى را تشکيل ميدهد. بیش از 90  درصد مردم  آن زراعت پیشه است.
 محصولات عمده آن، گندم، جو ،جواری  و ميوه هاى آن بادام ،سیب و زردآلو است. بخصوص بادام آن از شهرت به سزايى برخوردار است و هزاران باغدار از طریق آن مخارج زندگی خود را تامین  مى کنند.
حاصلات بادام در سال ١٣٩١ به ٧٥٠٠ تُن ميرسيد، اما مسوولان زراعت پيش بينى ميکنند که حاصلات    ١٣٩٢  به علت بارندگى کم و قلت آب، کاهش قابل ملاحظۀ خواهد داشت.
انواع بادام کفمل ، کاغذی ، ستار بايی  وسنگک وجود دارد  .باغهاى بادام عمدتاً در نيلى مرکز دايکندى و ولسوالى هاى شهرستان وميرامور وجود دارد و فصل برداشت آن در خزان مى باشد.
درين ولايت گندم نيز کشت ميشود، اما براى مردم کافى نبوده و آنها مواد غذايی مانند برنج ،روغن لوبیا ،نخود ، ماش وآرد را از بازار های کابل وغزنی تامین مینمایند.
مردم همه ساله با قلت گندم مواجه شده و از دولت و موسسات خواستار انتقال مواد خوراکه مى باشند، زيرا راه هاى مواصلاتى دايکندى قبل از زمستان به علت برفبارى مسدود ميشود و مردم در محاصرۀ برق قرار ميگيرند.
ورزش :
در ولایت دایکندی بیش از دو هزار ورزشکار وجود دارد که در رشته های فوتبال، والیبال ،شطرنج  دوش، پرورش اندام وورزشهای رزمی فعالیت دارند. ورزشهای رزمی شامل کانگفو ، موتای، نیوفول کانتک و تکواندو میباشد.
تعداد دختران وخانم هايی که به ورزش بخصوص به فوتبال، دوش وشطرنج رو آورده اند به ٨٠ تن میرسد .
١٠ کلپ ورزشی خصوصی در این ولایت نيز فعالیت دارد، اما بصورت عموم امکانات ورزشی از قبیل زمین برای والیبال، فوتبال وجمنازیم وجود ندارد و ورزشکاران همواره ازين ناحيه ناراض هستند.