شبرغان (پژواک ٩ميزان ٩٢) : ولايت جوزجان در بخش معارف پيشرفت قابل ملاحظه اى نموده و حتى يک مکتب هم مسدود نيست، اما با مشکلات کمبود تعمير مکاتب وعدم موجودیت معلمین مسلکی دربرخی ازولسوالی ها مواجه است.
با آنکه ولسوالی های درزآب وقوش تپه ازولسوالی هاى ناامن جوزجان محسوب میگردند، دراین دو ولسوالی نیزمکاتب دختران وپسران فعال بوده وروال درس وتعلیم به شکل نورمال جریان دارد .
عبدالحی یشین ریيس معارف جوزجان ميگويد که پنج سال قبل حدود 250 مکتب فعال بود، اما اکنون تعداد این مکاتب به 384 باب میرسد .
به گفته وی ازجمع این مکاتب 111 لیسه ، 116 متوسطه و بقيه ابتداییه بوده و در مجموع بيش از 188 هزار شاگرد به شمول٧٣ هزار دختر در مکاتب سراسر جوزجان توسط اضافه از ٤٧٠٠ معلم تدريس ميشوند.
يشين به آژانس خبری پژواک گفت که درکنارمکاتب دولتی دومکتب خصوصی نیزوجود دارد که درآن حدود دوهزار شاگرد مصروف تعلیم است .
به گفته رييس معارف، یک مرکز تربیه معلم با ٩ باب الحاقیه، یک دارالعلوم ، 15 مدرسه ، پنج دارالحفاظ، پنج انستیتيوت ومکاتب مسلکی نيزدرين ولايت وجود دارد.
موصوف علاوه ميکند که حدود يکهزار تن درمدارس دینی ، 1200 تن به شمول 150 تن از طبقۀ اناث درمراکز تعلیمات حرفوی ، 1700 تن دردارالمعلمین به شمول 60 درصد زنان نيز مصروف تعليم و تحصيل مىباشند.
رييس معارف ميگويد که یک پوهنتون دولتی دارای پوهنځی های حقوق ،اقتصاد ، انجنیری ساختمانی , تعلیم وتربیه , تکنالوژی کیمیاوی , علوم اجتماعی و جیولوژی معدن  نیز فعال بوده ودراین پوهنتون بیش از٤٥٠٠ محصل که ٤٢ درصد آن را طبقۀ اناث تشکيل ميدهد، تحصیل مى نمايند.
يشين مى افزايد که 110 کورس سواد آموزی درسطح ولایت وجود دارد که درآن اضافه از 2290   شاگردان ذکورواناث ، سواد مى آموزند.
به گفته وی این کورس ها به حمایت مالی موسسات خیریه چون سازمان فرهنگى ملل متحد( یونسکو) و صندوق وجهى اطفال ملل متحد(یونيسف) درشبرغان مرکز جوزجان و١٠ ولسوالی فعالیت دارند. دراین کورس ها انعده افرادی آموزش مى بینند که نسبت مشکلات جنگ، فقرویک سلسله مسایل دیگرازپروسه تعلیم بازمانده اند .
یک موسسه تحصیلی خصوصی بنام امیرعلی شیرنوایی نیزفعالیت دارد .
اين موسسه تحصیلی دربخش حقوق، اقتصاد،کمپیوترساینس،تعلیم وتربیه وانجنیری بیش از700   محصل دارد که توسط 50 استاد تدريس مى شوند.
مشکلات و پیشرفت ها :
مسوولان معارف جوزجان ميگويند که دراین ولایت هیچ مکتبی مسدود نبوده، امایگانه مشکل ،کمبود صنوف درسی وعدم موجودیت معلمین مسلکی دربرخی ازولسوالی ها میباشد .
رييس معارف جوزجان گفت: (( مردم اکنون نسبت به گذشته اهمیت علم ومعرفت را بيشتر درک کرده ،اطفال شان را به مکتب روان میکنند ودرقسمت اصلاح اموربا ریاست معارف همکاراند.))
به گفتۀ وى، مخالفان مسلح درپیشرفت معارف دخالت ندارند ودراین راستا ریاست رامتنفذین، بزرگان قوم ومردم قريه هاى دوردست کمک وهمکاری میکنند واگرمخالفین دولت به خاطرجلوگیری ازمعارف فعالیت تخریبی میداشتند اکنون ده ها مکتب در این ولایت مسدود میبود،ولی چنین نیست.
یشین مشکل ديگر را نبود تعمير براى 190 مکتب  خوانده، مى افزايد که شاگردان آن درمنازل کرایی، خیمه ها ویا فضای بازدرس میخوانند .
رييس معارف علاوه ميکند که درسالجاری تعداد زیادی ازمکاتب در قريه ها اعمار شده و قراراست که  40 مکتب ديگر نيز درين ولايت ساخته شود .
وى با اين اميدوارى که مشکلات فرا راه معارف درچند سال آينده رفع شود، خاطر نشان ميکند که مشکل کمبود کتب درسی حل گرديده وپروسه انتقال کتب درسی درمناطق دوردست ازجانب ریاست معارف ادامه دارد .
دراین حال عبادالله عباد ریيس پوهنتون جوزجان ميگويد که قبلاً محصلین دریک تعمیرنظامی درس میخواندند، اما اکنون پوهنتون، تعمير مستقل دارد .
به گفته وی 4500 محصلین اناث وذکوردراین پوهنتون توسط 148 استاد تحصيل ميکنند که 40 درصد آنها را زنان ودختران تشکیل میدهد .
رييس پوهنتون جوزجان گفت که حدود 20 استاد توسط تیم بازسازى ولايتى ترکیه ظرفیت سازی شده و روش هاى جدیدتدریس را ضمن تدویریک پروگرام آموزشی یکماهه فراگرفته اند .
مردم :
محمد الله باشنده پروژه محمودطرزی شهرشبرغان که دو دخترش متعلم لیسه گوهرشاد بیگم است،  میگوید  که تدریس درمکاتب نسبت به سال های گذشته بهبود یافته است .
به گفته وی،مکاتبى که جدیداً درشهرشبرغان ساخته شده، در آن همۀ تسهیلات آموزشی برای شاگردان فراهم گرديده وآنها با استفاده ازاین سهولت ها میتوانند درس های شان را به شکل عملی ونظری به پیش ببرند.
موصوف علاوه نمود که پلان درسی منظم درمکاتب موجود است و موجودیت لابراتور، کتابخانه ها واتاق های کمپیوتربرای شاگردان تسهیلات زیاد را  مساعد نموده است.
محمد الله گفت که صرف دربرخی ازمکاتب درقريه ها کمبود معلمین مسکلی موجود است که این معضله نیزازطریق دارالمعلین وپوهنځی تعلیم وتربیه پوهنتون جوزجان تا یک سال دیگررفع خواهد شد .
ولی برخی ديگر مردم ميگويند که کمبود معلمین مسلکی در قريه هاى دوردست بخصوص در ولسوالی ها بیشترمحسوس است .
حاجی داد محمد باشنده ولسوالی درزآب که پیشه نجاری دارد،میگوید که  دربرخی ازمکاتب ولسوالی مضامین فزیک وکیمیا را ملا امام مساجد تدریس میکنند.
وى گفت: ((اگرریاست معارف دراین راستا تجدید نظرنکند شاگردان ازفراگیری مضامین فزیک وکیمیا محروم خواهند شد،زیربرای یک ملاامام مشکل است که  معادلات فزیک وتجارب عملی کیمیا را بداند و آنرا به شاگردان تدريس کند.))
اما پادشاه میرباشندۀ ولسوالی منگجيک نسبت به روند معارف خوشبین بوده،تلاش منسوبین ریاست معارف را بخاطرساخت مکاتب درقرا و قصبات ورفع کمبود صنفوف درسی می ستاید.
وى میگوید: (( اینکه منسوبین معارف دردورترین نقاط مکتب میسازند وبرای اولادهای ما معلم اعزام میکنند کار در خور ستايش و تقدير است.))
موصوف علاوه کرد با آنکه درقریه قورچنغوی ولسوالی منگجيک که در آنجا زندگى ميکنند، یک مکتب وجوددارد وبرخی ازشاگردان ازصنوف درسی محروم اند اما تلاش معلمين بخاطردرس وتعلیم شاگردان قابل توصيف است.
او گفت: ((من منحیث یک باشنده این محل خوش استم که حد اقل یک دختروپسرم به این مکتب میروند وآنها با کلمات وحروف آشنا شده اند .))
ملالی یکتن ازباشندگان شهرشبرغان میگوید که  دخترش پنج سال میشود که مکتب میرود،ولی نمیتواند نام خودرا بنویسد ،نمیداند که مشکل در ضعیف بودن تدریس درمکتب  و  يا در دختر  وى است.
وى اضافه ميکند که کمبودمعلمین مسلکی درمکاتب اطراف شهرمحسوس است ومعلمین اناث وذکور کمترحاضرمیشوند تا به قريه هاى دوردست رفته ،تدریس کنند .
معلمین ومتعلمین :
محمد خلیل متعلم صنف دوازدهم لیسه تنُکه شهرشبرغان،یگانه مشکل  را کمبود صنوف درسی خوانده، ميگويد،درحالیکه یک مکتب هشت صنفی درقریه آنها ساخته شده، اما این تعمیر گنجايش تمام شاگردان را ندارد.
وى از مسوولان معارف میخواهد تادراین راستا غورنموده، برای رفع مشکل، چاره جویی کنند .
اما زلاله متعلم صنف يازدهم لیسه جنرال حکیم قهرمان میگوید که مسایل درسی نسبت به دوسال گذشته درشهرشبرغان بهبود یافته است،شماری ازمعلمین مسلکی درمکتب ایفای وظیفه میکنند و تسهیلات درسی مانند اتاق کمپیوتر، کتابخانه ولابراتوارمجهزبرای شاگردان مهیا شده است .
در عين حال، معلمین میگویند  که آنها تمام تلاش های شان را بخاطرتربیۀ اولاد وطن معطوف داشته اند.
نسیمه معلم لیسه جنرال حکیم میگوید که شیوۀ تدریس درمکاتب خوب است وآنهاازپروگرام های ظرفیت سازی معلمین استفاده اعظمی کرده درتلاش اند که برای شاگردان به گونۀ خوبترتدریس کنند .
وی مى افزايد: ((زمانی که شاگرد ناکام میشود این بدين معناست که استاد نتوانسته به اوبه شیوه خوب درس بدهد،ولی ما دراین راستا تلاش های نهایی خود را بخرچ میدهيم .))
محمد ناصرمعلم لیسه حسن تابین شهرشبرغان میگوید که درسطح معارف جوزجان بخصوص در مکاتب شبرغان مشکلات عمده وجود ندارد، امنيت خوب است ومردم متوجه اهمیت علم ومعرفت شده ،اولاد های شان را به مکتب میفرستند .
او گفت که  ریاست معارف تلاش دارد تا همه ساله درقسمت ظرفیت سازی معلمین ازطریق تدوير ورکشاپ ها وسیمینارها فعالیت نماید وبتواند ازاینطریق مصدرخدمت به مردم وجامعه گردد .
پریوش محصل پوهنځی تعلیم وتربیه جوزجان نيز میگوید که با گذشت هرروزمشکلات فراراه معارف نسبت به گذشته کمترمیشود .
این خانم به اين باور است که تا پنجسال دیگر80 تا 90 درصد معلمین مکاتب مسلکی خواهند شد.
وى علاوه ميکند که موجودیت معلمین مسلکی درسطح مکاتب شبرغان تقریباً رفع شده ، تعمير هاى جدید ومعیاری برای مکاتب در قريه ها اعمارمیگردد واین مسئله میرساند که مشکلات موجوددرراستای  معارف ،به زودی رفع خواهد شد .
روشنفکران منطقه :
انجنیرامین الله کارمند ریاست احیاءوانکشاف دهات جوزجان میگوید که مسوولیت مشکلات را نباید تماماً به دوش معارف انداخت دراینجا مردم نیز مکلفیت هايی دارند .
وى مى افزايد که مشکلات به تنهايی خود حل نمیشود، بلکه این امرمستلزم همکاری دوجانبه بین ارگان های تحصیلی وتعلیمی ومردم میباشد .
وى علاوه کرد: ((اگرمردم ریاست معارف را کمک نکنند طبیعی است که این ارگان  صدمه میبیند وبه مشکل روبرمیشود.))
مولوی ولی محمد شیبانی یکتن ازعلمای دینی شهرشبرغان میگوید که فراگیری علم ومعرفت برزن ومردفرض است ودراین راستا باید هم خانواده ها وهم مسوولین معارف توجه داشته باشند .
  وی از والدین ميخواهد که وقتاً فوقتاً به مکاتب سربزنند وازچگونگی حال واحوال اطفال شان آگاه شوند وبدانند که آنها درمحیط مکتب چه میکنند .
اين عالم دين ميگويد که آنها مکلف اند تا اولاد های شان را زمانی که مکتب میروند ازبازیگوشی منع نمايند وبا روحیۀ به مکتب بفرستند که درآنجافضای خوش تعلیمی دچاراختلال نشود .
مولوى شیبانی گفت : ((دختران وپسرانی درشهردیده میشوند که ازمکتب بیرون شده، در گوشکی تیلیفون آهنگ میشنوند ویا با این وآن مصروف صحبت وبیان داستان های سریال تلویزیونی ميگردند.))
وى ازریاست معارف خواست که مقررات معارف را طوری که براى یک نهاد تعلیمی لازم است عملی نماید وبرای شاگردان تسهیلاتى را فراهم کند که همه بدون تبعیض درپهلوی هم قرارداشته ومحیط خوش مکتب رابرهم نزنند .
اما محمد عالم رحمانیار مسوول مطبوعات ریاست معارف جوزجان میگوید که درتمام مکاتب مقرره معارف بطوریکسان تطبیق میگردد ودراین راستا مشکلی وجود ندارد .
رحمانیاربه این نکته اشاره کرد که تا دو سال آينده 40 مکتب ديگردرين ولايت نيز ساخته خواهد شد که  تا حدى مشکلات کمبود صنوف درسی رفع ميشود.   
وی، مشکل کمبود معلمین مسلکی درولسوالی های دوردست را نيز درحال حل شدن خوانده، خاطر نشان کردکه برای اعزام معلمین مسلکی درولسوالی ها امتیازاتی درنظرگرفته شده است و شمار زیادی از معلمین مسلکی حاضراند که به ولسوالی ها رفته و مصدر خدمت در بخش معارف گردند.