کابل (پژواک، ٣ عقرب ٩٢): هرچند روند معارف در سطح دولتى و غيردولتى، پيشرفت قابل ملاحظه يى کرده؛ اما باشندگان ولسوالى ها از نبود معلمين مسلکى، کمبود معاشات معملين و ساير مشکلات ديگر شکايت دارند.
با آنکه وزارت هاى تحصيلات عالى و معارف، در ولايت کابل موقعيت دارند؛ يک رياست به نام معارف شهرى نيز در اين ولايت فعال است و روند معارف در بخش دولتى و خصوصى بسيار پيشرفت کرده است.
به اساس معلومات وزارت تحصيلات عالى، علاوه بر ده ها پوهنځى در کابل، چهار پوهنتون دولتى نيز وجود دارد.
در ويب سايت اين وزارت آمده است که پوهنتون هاى چهارگانه کابل؛ شامل پوهنتون کابل، پوهنتون طبى کابل، پوهنتون پوليتخنيک، و پوهنتون تعليم وتربيۀ استاد ربانى ميشود.
به اساس معلومات وزارت، ده ها انستيتيوت ديگر نيز در کابل فعاليت دارد که صدها محصل، تا صنف ١٤ در آن مصروف تحصيل اند.
منبع افزوده است که علاوه بر ده ها پوهنځى ديگر، ٤٧ پوهنتون خصوصى در کابل فعاليت داشته و هزاران تن محصل دارند.
محمدکبيرحقمل رييس نشرات وزارت معارف گفت که موسسات و دواير معارف شهر کابل و ولايت کابل، به دو دسته تقسيم بندى شده است.
وى به آژانس خبرى پژواک گفت که در شهر کابل، ٣١٦ مکتب (٤٩ ابتدائيه، ٩٢ متوسط و ١٧٥ليسه) فعال است که در مجموع ١١٠٣٨٧٣ تن شاگرد اناث و ذکور دارد.
به گفتۀ حقمل، امور تدريسى اين تعداد شاگردان، توسط بيش از ٢٤ هزار معلم پيش برده ميشود.
رييس نشرات وزارت معارف علاوه کرد که در شهر کابل ١٤ مدرسه، چهار دارالعلوم و سه دارالحفاظ نيز فعال است که در حدود ٤٤١١ شاگرد دارد و امور تدريسى آنها توسط ٢٥٢ معلم پيش برده ميشود.
حقمل همچنان گفت که در شهر کابل، ٢٨ باب مکتب تخنيکى و مسلکى نيز فعال اند که حدود ٢٢٦٠١ شاگرد دارد و امور تدريسى شان توسط ٨٢٥ معلم پيش برده ميشود.
وى همچنان افزود که دارالمعلمين شهر کابل، ٧٧٩٠ تن شاگرد دارد و تعداد استادان آن، به ٢٦١ تن ميرسد.
به گفتۀ حقمل، همچنان در شهر کابل ٩٩٥ کورس سواد حياتى فعاليت دارد که تعداد شاگردان آن، به ٢١٨٣٤ تن ميرسد و توسط ١٩٣ معلم آموزش مى بينند.
رييس نشرات وزارت معارف، در مورد ولسوالى هاى کابل گفت که در ولسواليها، جمعاً ٤٢٨ مکتب (٢٢٤ ابتدائيه، ٨٠ متوسطه و ١٢٤ ليسه) فعال اند که تعداد شاگردان شان، به ٢٣٦٩٨٦ تن ميرسد و توسط ٤٩٠٣ معلم آموزش مى بينند.
حقمل افزود که در ولسوالى ها ٣٠ مدرسه، دو دارالعلوم و ٥ دارالحفاظ فعال است که تعداد شاگردان شان، به ٧٤٤٣ تن ميرسد و توسط ٢١٩ معلم  آموزش مى بينند.
وى گفت که در ولسوالى ها همچنان شش مکتب تخنيکى و مسلکى فعال است که ٩٠٦ تن شاگرد دارد و همچنان ١٢٩٤ شاگرد در ١٤ دار المعلمين مصروف فراگيرى تعليم ميباشند.
وى افزود که ٣١٠ کورس سوادآموزى نيز در ولسوالى ها فعال است که ٨٥٤٠ شاگرد در آن توسط ٢١١ معلم آموزش مى بينند.
دستاوردها و چالش ها:
کبيرحقمل رييس نشرات وزارت معارف گفت که روند معارف در شهر و ولسواليها، بسيار پيشرفت کرده است.
وى افزود: مکاتب زيادى تعمير دارد که نصاب تدريسى شان به وقت معين تامين ميشود و پروسه مسلکى سازى معملين نيز به سرعت پيش ميرود.
موصوف علاوه کرد که همه معلمين ولسوالى، ١٤ پاس اند و اگر کسى نباشد، در دارالمعلمين درس ميخوانند.
حمقل، در مورد مشکلات گفت که اکنون نيز يک تعداد مکاتب در شهر و ولسوالى هاى کابل در خانه هاى کرايى و يا خيمه ها فعاليت دارند و آنها تلاش هاى خود را آغاز نموده که ساختمان هاى تمامى مکاتب را اعمار نمايند.
وى همچنان افزود که مشکل نبود معلمين مسلکى نيز در ولسوالى ها وجود دارد که تلاش ها براى حل اين مشکل را آغاز کرده اند.
مردم:
هرچند باشندگان شهر و ولسوالى هاى کابل، از افزايش مکاتب رضايت دارند؛ اما شاکى اند که يکتعداد مکاتب، از کيفيت خوب برخوردار نيستند.
جمال احمد باشنده ناحيۀ پنجم شهر کابل گفت که برادرزاده هايش، در ليسه محمود هوتکى درس ميخوانند؛ اما همه روزه از نبود معلمين شکايت دارند.
اما محمد داوود باشنده منطقۀ دشت برچى، از مکاتب شخصى شکايت نموده گفت که اين نوع مکاتب، فقط براى به دست آوردن پول ايجاد شده است.
وى به پژواک گفت که فرزندش را بخاطر فراگيرى تعليم خوب، در مکتب خصوصى شامل کرد؛ اما آنها نه تنها که فيس زياد ميگيرفتند، بلکه همه روزه به بهانه هاى مختلف از شاگردان پول ميخواستند.
داوود افزود: ‎"از همين رو، بچه ام را از مکاتب خصوصى خارج نموده و دو باره در مکتب دولتى شامل کردم."
شهاب الدين باشنده منطقۀ تره خيل ولسوالى ده سبز گفت که سطح معلمين مسلکى در ليسه هاى اين منطقه خيلى پايين است.
وى به پژواک گفت که اکثر معلمين، از صنف ١٢ فارغ و با واسطه مقرر گريده اند که نه خود ميدانند و نه هم شاگردان مکتب، از آنها چيزى ياد ميگيرند.
محمود باشندۀ ولسوالى خاکجبار گفت که معلمين مکاتب اين ولسوالى، حتى صنف دوازدهم را نخوانده اند.
به گفتۀ وى، وقت شاگردان در مکاتب ضايع ميشوند و هيچ چيز به نام تعليم وجود ندارد.
معلمين و متعلمين:
شکوفه متعلم يکى از مکاتب شهر کابل گفت که لابراتوارها در يکتعداد مکاتب وجود ندارد که به علت آن، آنها نمى توانند در بخش مضامين ساينسى، آموزش علمى ببينند.
اما وى به پژواک گفت که اخيراً يکتعداد پيشرفت هاى قابل ملاحظه در بخش معارف صورت گرفته و مشکلات قبلى نيز از بين رفته است.
صدف متعلم صنف ششم ليسۀ الفتح کابل، از غيرحاضرى معلمين شکايت نموده گفت که همه روزه دو يا سه معلم  آنها غيرحاضر ميباشند.
معاذ احمد متعلم صنف نهم ليسۀ محمود هوتکى شهر کابل نيز از غيرحاضرى معلمين شکايت کرد و افزود که اکثر معلمين، در دواير ديگر وظيفه دارند.
موصوف به پژواک گفت که امکانات مکاتب دولتى بيشتر است؛ اما سطح تعليم آنها بسيار پايين است.
مجتبى متعلم ليسه شهيد عبدالرحيم دشت برچى حوزه ١٣ ميگويد که در يک صنف، ده ها شاگرد درس ميخوانند که اکثر آنها صداى معلم را شينده نمى توانند.
وى به پژواک گفت که معلمين آنها غيرحاضرى مى کنند و همه روزه، درصنف آنها قصه سريال هاى تلويزيونى جريان دارد که باعث ضياع وقت شاگردان ميشود.
بريالى يکى از معلمين اين ليسه، از بابت کمبود معاشات و امتيازات شکايت نموده گفت که اين کار، باعث شده که معلمين در مکاتب دولتى فعاليت هاى کم و در مکاتب خصوصى، فعاليت زياد انجام دهند.
موصوف، از آلودگى محيط مکاتب نزديک نيز شکايت کرد و از دواير ذيربط خواست که در مورد توجه نمايند.
از سوى ديگر، متعلمين و محصلين پوهنتون ها و مکاتب خصوصى، از اخذ فيس اضافى به نام هاى مختلف در اين مراکز، شکايت دارند.
محصلينى که بعد از فراغت صنف دوازدهم، از طريق امتحان کانکور به پوهنتون هاى دولتى راه نمى يابند، به پوهنتون هاى خصوصى جهت کسب تحصيل، با پول کم مراجعه مى کنند.
تمثيلا بارکزى محصل سمستر هفتم بخش تجارت پوهنتون خصوصى "خانۀ نور" در کابل گفت که جهت داخله، ترانسپورت و کتب درسى، ١٥ هزار افغانى را تحويل داده است.
وى به پژواک گفت که علاوه بر اين، ماهانه ٥ هزار افغانى فيس نيز ميدهد که اين پول، براى محصلينى که وضعيت خوب اقتصادى ندارند، کمرشکن است.
شمارى از محصلين فارغ التحصيل پوهنتون هاى خصوصى، مدعى اند که جهت تکميل کارهاى خود، به دادن رشوه مجبور گرديده اند.
رفيع الله فارغ التحصيل بخش اداره و مديريت پوهنتون کاردان گفت: "هيچ نوع هماهنگى بين پوهنتون هاى خصوصى و وزارت تحصيلات عالى وجود ندارد؛ زمانى که يک محصل جهت اخذ اسناد فراغت خود به وزارت تحصيلات عالى مراجعه مى کند، بايد رشوه بدهد و خودم نيز رشوه داده ام!"
وى افزود که در هرجا بالاى محصلين پول تحميل ميشود؛ زمانى که تکس پوهنتون ها از سوى وزارت اضافه ميشود، پوهنتون نيز آنرا بالاى محصلين خود مى افزايد و ماهانه ١٥٠ افغانى از هر محصل به نام تکس گرفته ميشود.
اما زهرا موسوى معاون پوهنتون کاردان گفت که آنها، ماهانه ١٥٠ افغانى از شاگردان ميگيرند و اين پول، فيسى است که ماهانه توسط وزارت ماليه بالاى پوهنتون وضع ميشود.
موصوف، در مورد نوت هاى تدريسى محصلين گفت: "مفاهيم کلى و موضوعات کليدى دروس، در سلايدها گرفته ميشود که به نفع محصلين ميباشد."
داکتر شفيع الله نعيمى رييس موسسۀ تحصيلات عالى رنا گفت: محصلين پوهنتون رنا، ماهانه ٥٠٠ افغانى فيس ميدهند و اين پول، بالاى برنامه هاى انکشافى پوهنتون مصرف ميشود.
موصوف اخذ پول اضافى از محصلين را رد کرد و گفت که هم اکنون، پوهنتون وى ١٤٠٠ محصل دارد که مصروف فراگيرى تحصيلات با معيارهاى وزارت تحصيلات عالى ميباشند.
محمد عظيم نوربخش سخنگوى وزارت تحصيلات عالى گفت که وزارت تحصيلات عالى، مقرره ولايحه دارد که علاوۀ بر فعاليت هاى تمامى موسسات تحصيلات عالى، جواز و مسايل تعليمى و اکادميک نيز در آن گنجانيده شده است.
وى افزود که کميسيونى در وزارت تحصيلات عالى وجود دارد که مسووليت ارزيابى تمامى موسسات تحصيلات عالى را به عهده دارد و در مورد گزارش خود را تهيه مى نمايد. سال گذشته موسسات تحصيلات عالى برهان و بينوا در کندهار و ابن سينا در ننگرهار بسته شد.
حميدالله متعلم صنف هفتم ليسه عامه شمال در منطقۀ کارته پروان کابل گفت که ماهانه ٢٥٠٠ افغانى فيس ميدهد؛ اما فيس داخله پنجهزار افغانى است و حتى بکس، کُتب و کتابچه  را نيز دراين مکتب در بدل پول ميگيرد.
پدر يک شاگرد اين مکتب گفت: "را تهيه نمايم؛ اگر وزارت معارف از اين کار جلوگيرى نمايد، بسيار خوب خواهد بود."
اما جميشد احمد فيضى مدير ليسۀ عامه شمال گفت که از شاگردان خود، از ١٧٥٠ افغانى گرفته تا ١٥٠٠ افغانى پول ميگيرند.
کبير حقمل رييس نشرات وزارت معارف نيز تاييد کرد که يکتعداد شکايت ها در بخش مکاتب خصوصى وجود دارد؛ اما قوانين رايجۀ کشور در مورد سکتور خصوصى،  اجازه مداخلۀ بيشتر را به آنها نمى دهد.
وى به پژواک گفت که وزرات معارف و سکتور خصوصى، مشترکاً مکانيزمى را روى دست گرفته اند که مکاتب خصوصى را در سه کتگورى درجه بندى نموده و داراى فيس متفاوت ميباشند.
تحليگران :
خوشحال خليل يکى از تحليلگران امور تعليمى گفت: "تاحدى که من ديده ام؛ در مکاتب، حقوق اساسى شاگردان تامين نشده، شاگردان مکاتب علاوه بر حق کميت و کيفيت درسى، حقوق ديگر نيز دارند که براى شان داده نميشود."
به گفتۀ وى، علاوه بر عدم دسترسى به آب آشاميدنى صحى و  ميدان هاى ورزشى، شاگردان مکاتب با رفتار نادرست و غيرانسانى معلمين مواجه اند و همچنان باسيستم کهن؛ توهين، تحقير و لت کوب ميشوند.
خوشحال خليل، همچنان در مورد افزايش تعداد شاگردان در صنوف مکاتب گفت که شاگردان نمى توانند صداى معلم را درست بشنوند.
موصوف تاييد کرد که روند معارف کابل، بسيار پيشرفت کرده؛ اما  مشکلات کيفيت هنوزهم به جاى خود باقى است.