ولايت پروان يکى از ولايات مرکزى و درجه دوم افغانستان ميباشد که در ٦٤ کيلومترى شمال کابل پايتخت کشور موقعيت دارد.
اين ولايت با ولايات ميدان وردک، باميان، بغلان، پنجشير و کاپيسا همسرحد و مرکز آن شهر چاريکار ميباشد.
ساختارتشکيلاتى :
ولايت چاريکا از شهر چاريکار( مرکز) و ولسوالى هاى بگرام، کوه صافى، جبل السراج، سالنگ، سيدخيل، شينوارى، سياه گرد، شيخ على، غوربند و سرخ پارسا تشکيل شده است.
ساختارقومى، مساحت و نفوس :
مساحت ولايت پروان از سوى يکتعداد منابع درحدود ٥٧١٥ کيلومتر مربع و تعداد نفوس آن درحدود ٦٠٠٠ هزار تن تخمين شده ؛ اما يکتعداد منابع ديگر نفوس و مساحت اين ولايت کم و زياد از اين رقم ميدانند.
مجموعۀ قريه هاى اين ولايت به ١٣٢٢ ميرسد که ز اقوام تاجک، پشتون، هزاره، ترکمن و پشه يى ها تشکيل شده؛ اما اکثريت شان تاجک و پشتون است.
قوم ترکمن تنها در بعضى مناطق شينوار و افراد مربوط قوم پشه يى نيز در قريۀ ( پشان) مرکز پروان سکونت دارند.
در ولسوالى کوه صافى تنها پشتون ها، در سالنگ تنها تاجک ، در ولسوالى سرخ پارسا، ترکمن، تاجک، سادات و هزاره و در شيخ على پروان تنها هزاره سکونت دارند ؛ اما باشندگان مناطق ديگر اين ولايت مشترکاً از اقوام پشتون، تاجک و هزار تشکيل شده اند.
اماکن تاريخى و فرهنګى پروان :
ولايت خُرم و سرسبز ولايات پروان که زادگآه اصلى امام اعظم رحمت الله عليه ميباشد، داراى مناطق تاريخى در جبل السراج، چاريکار و بگرام است .
کاخ جبل السراج درسال ١٩٠٧ ميلادى در زمان سلطنت امير حبيب الله خان اعمار شده است.اين کاخ که بام "سراج الامصار"مسمى بود، تا زمان پاچاهى غازى امن الله خان( تا١٢٩٧) بحيث مقر سلطنت کار گرفته مى شد .
اين کاخ در زمان جنگ ها شديداً متضرر شد ؛ اما تاکنون( ماه دلو سال ١٣٩٠ خورشيدى) اعمار نشده .
٩٢ تن از اصحاب مبارک رسول اکرم ( ص) به شمول "شاه يوسف قتال" نيز در منطقۀ هوفيان که در غرب شهر چاريکار موقعيت دارد، به شهادت رسيده و مقبره هاى آن نيز در همان جا است .
همچنان زيارت هاى سيدعباس جان آغا، سيد جعفرمجرد و ميرجهان نيز در اين منطقه وجود دارد.
منار بلند بيست متره "کچری" نيز در زمان کوشانى ها اعمار شده است . اين منار درسال ١٣٧٧ از اثر اصابت راکت تخريب و تاکنون نيز اعمار نشده. بگرام يکى از مناطق تاريخى ديگر اين ولايت است که پايتخت دوم کابل شاهان بود.
همچنان اثار١٦ آتشکدۀ زمان کنيشکاى کبير شاه مقتدر کوشانى ها( ازسال ١٢٠ تا ١٦٠ ميلادى) هنوز هم وجود دارد.
ميدان هوايى بزرگ کشور که اکنون بحيث پايگاه نظامى نيروهاى امريکايى استعمال ميشود، نيز در ولسوالى بگرام اين ولايت موقعيت دارد.
مناطق تفريحى :
گل غوندى يکى از ساحات مشهور و تفريحى در مرکز اين ولايت ميباشد که گل ارغوان آن از سوى شاعران ستوده شده و مردم از کابل و ساير ولايات در فصل بهار در آنجا جمع و تفريح مى نمايند.
سالنگ که راه مواصلاتى شش ولايت شمالى و شاهراه ولايات شمال شرقى ميباشد؛ از تونل دو ونيم کيلومتره ميگذرد که يک منطقۀ کوهستانى و زيبا ميباشد ومردم در فصل تابستان براى ميله به آنجا ميروند.
زراعت:
درياهاى سالنگ، پنجشير، غوربند، شتل و باريک آب از آب هاى پروان سرچمه ميگيرد؛ اما درياى باريک آب با وضعيت آب هواى سال ارتباط دارد و آب دايمى ندارد .
اين ولايت در حدود ٧٥هزار هکتار زمين هاى زراعتى دارد که انگور،کشمش، توت، گندم، کچالو، جوار و لوبيا از حاصلات مهم آن ميباشد. همچنان توت و انگور پروان از شهرت خاص برخوردار است.
سبزى هاى مختلف در مناطق مرکزى اين ولايت کاشته ميشود که يکتعداد آن براى فروش به بازار هاى کابل عرضه ميشود.
برخى بيشتر باشندگان ولسوالى هاى سرخ پارسا، شيخ على، سياه گرد، شينوار و کوه صافى مالدار ميباشند.
يکتعداد زنان در ولسوالى هاى جبل السراج، سالنگ، سيدخيل، بگرام و شهر چاريکار مصروف روب سازى بانجان و اچار ميباشند و همچنان بانجان رومى، پياز و مرچ نيز ميفروشد.
معادن :
معادن زغال سنگ در تيخان سياگرد و سرخ پارسا، معادن مس در درۀ ترکمن سرخ پارسا، معادن سرپ و جست در سرخ ولسوالى سرخ پارسا، معادن سنگ هاى گروميت در مناطق مختلف کوه صافى، معادن طلا در منطقه جرخشک و معادن سنگ مرمر در ولسوالى سالنگ اين ولايت وجود دارد.
استخراج اين معدن زعال سنگ ادامه داشت ؛ اما اکنون کار آن متوقف گرديده و براى استخراج به داوطلبى گذاشته شده است.
معادن مرمر درسالنگ و معادن سنگ گروميت نيز در ولسوالى کوه صافى به دا وطلبى گذاشته شده ؛ اما معادن متباقى تحت بررسى ها قرار دارد و تاکنون به داو طلبى گذاشته نشده است .
صنايع دستى :
چاقو هاى چاريکار از صنايع مشهور دستى اين ولايت به شمار ميرود. يکتعداد زنان و مردان پروان مصروف دوختن گليم ها ميباشند؛ اما صنايع دستى چرم و لباس مره ها چيزى هاى است که يکتعداد زنان اين ولايت را مصروف ساخته اند.
صنايع نساجى اين ولايت ( به ويژه رخت کتان) در تمامى افغانستان شهرت دارد.
معارف:
ولايت پروان در مجموع ٤١٠ مکتب دارد که از ١٥٩ ليسه، ١٢٦ متوسطه و ١٢٥ابتدايه تشکيل شده و امور تدريسى آن توسط ٨١٢ معلم زن و ٤٨٦٧ مرد پيش برده ميشود.
تاکنون ( تا پايان١٣٩٠) درحدود ١٢٨٠٧٠ پسر و ٧٧١٦٥ دختر مصروف فراگيرى تعليم ميباشند.
همچنان درحدود ٣٤ مراکز علوم دينى نيز وجود دارد که از جمله چهار باب آن دارالعلوم ها، ٢١ باب مدارس تا صنف ١٢ و ٩ باب دارالحفاظ ها ميباشد.
تاکنون امور تدريسى ١٣٧٩٤ تن ذکور و ٣٣٢١ تن اناث از سوى ٤٨٩ تن استاد به شمول ١٣ زن در اين مراکز دينى پيش برده ميشود.
انستيتيوت تحصيلات عالى دولتى در مرکز پروان وجود دارد که به شمول ٤٣٠ دختر ٤٣٠٠ تن شاگرد مصروف تعليم در بخش هاى تعليم و تربيه، زراعت، اقتصاد، ژورناليزم و حقوق در آن ميباشند. همچنان دو مرکز آموزش هاى نرسنگ و قابلکى نيز در چاريکار مرکز ولايت پروان وجود دارد.
علاوه بر يک پوهنتون دولتى و سه مکتب غير دولتى و مدارس دينى مساجد نيز در پروان فعاليت دارد.
صحت :
در اين ولايت ٧ مرکز صحى و ٦٠ کلينيک فعاليت دارد . يک شفاخانۀ ٨٠ بسترى در چاريکار، يک شفاخانۀ ٥٠ بسترى در سرخ پارسا، يک ، يک شفاخانۀ ٢٠ بسترى در ولسوالى هاى کوه صافى، بگرام، سالنگ و ساه گرد اين ولايت فعاليت دارد.
در ولسوالى هاى جبل السراج، شينوار، سيدخيل و شيخ على يک يک و در شهر چاريکار سه کلينيک ابتدايى فعاليت دارد.
همچنان ٣٢ کلينيک درجۀ دوم و ٢٢ کلينيک فرعى در بخش هاى مختلف اين ولايت فعاليت دارد.
علاوه بر دو تيم سيار صحى، ٤٢٢ پوسته هاى صحى نيز در اين ولايت وجود دارد.
پوسته هاى مذکور در قريه ها ايجاد شده و درحد پوسته يک مرد و يک زن تحت آموزش گرفته شده و فعاليت هاى صحى به شکل رضاکارانه پيش برده و معلومات صحى ميدهد .
همچنان شفاخانۀ افغان –سويس و کلينيک هوفيان شريف از مراکز صحى خصوصى به سطح ولايت پروان ميباشد که در مرکز اين ولايت فعاليت دارد.
رسانه ها :
علاوه بر تلويزيون ملى وتلويزيون خصوصى الهام ، راديوهاى خصوصى الهام ، دنيا، صداى صلح و طلوع خورشيد در اين ولايت نشرات دارد .
هفته نامۀ پروان، مجله انکشافى پروان، فصلنامۀ معارف، ماهنامۀ پيام شهر شاروالى و ماهنامۀ جوانان رياست اطلاعات وفرهنگ از رسانه هاى چاپى پروان شمرده ميشود.
نهادى هاى مدنى :
اتحاديۀ جوانان، نهاد ايثار، اتحاديۀ انکشاف خدمات اجتماعى زنان، اتحاديۀ رفاه زنان، اتحاديۀ بلند بردن ظرفيت هاى زنان، اتحاديۀ زنان زارع و صنعت کار، اتحاديۀ محصلين و اتحاديۀ روشنفکران از نهاد هاى مدنى اين ولايت ميباشند.
امنيت :
مخالفين مسلح دولت ( طالبان و حزب اسلامى به رهبرى گلبدين حکمتيار) در اين ولايت فعاليت دارد . مسوولين دولتى گفته اند که شبکۀ حقانى نيز شمارى از حملات را در اين ولايت انجام داده است. مخالفين مسلح در شهر چاريکار و مناطق مختلف اين ولايت مکرراً حملات خود را انجام داده اند؛ اما فعاليت هاى آنها در ولسوالى هاى کوه صافى، سياه گرد و شينوار بيشتر محسوس ميشود.
فرهنگ:
فعاليت هاى کلتورى وفرهنگى اين ولايت نسبت به ساير ولايات بهتر است. همه ساله مشاعره ارغوان درگل غوندى برگزار ميشود . علاوه بر اين تلاش هاى ديگر فرهنگى نيز صورت ميگيرد که بااستفاده از رسانه هاى فعال تلويزيونى ، صوتى وچاپى اين ولايت رونق يافته است.
مشاهير:
خليل الله خليلى، محمد افسر رهبين، مولانا عبدالرحمن سيدخيلى، جنرال بابه جان، حاجى الماس ، خواجه محمدنبى ، جان احمد، محمد شفيق شهيد، سناتور على احمد، وکيل عثمان، قارى عبدالله، افسر رهبين، دگروال جيلانى، محمد صابر صابرى، عبدالستار خواصى، امر ستيال، امان الله هميمى، فضل الدين عيار و ضابط گل محمد از چهره هاى سرشناس اين ولايت شمرده ميشود.
ورزش:
بازى کرکت اخيراً علاوه بر بازى هاى رزمى در اين ولايت رشد کرده و تيم کرکت ولايتى نيز دارد.
والى پروان سال گذشته يک دسته زمين براى اعمار ميدان بازى کرکت اختصاص کرده بود . علاوه بر بازى هاى بزکشى و بازى هاى ديگر وطنى بازى هاى فوتبال و باسکتبال توسط تيم هاى ويژه در اين ولايت پيش برده ميشود. مردم اين ولايت بازى هاى رزمى چون کاراته ، تکواندو، جدو و همچو بازى ديگر انجام ميدهند.
