ولايت پکتيا با داشتن مساحت ۱۶۸۶۲ کيلومتر مربع در زون جنوب شرق کشورموقعيت دارد و ارتفاع آن از سطح بحر ١٥٠٠کيلومتر مربع ميباشد .
ولايت پکتيا ١٣ ولسوالى کوچک و بزرگ دارد و برخى بيشتر باشندگان آن در ولسوالى هاى کوهستانى زندگى دارند.
نفوس اين ولايت در حاکميت برهان الدين ربانى درحدود پنجصد هزار تخمين شده ؛ اما اکنون نفوس شمارى هاى غير رسمى دواير صحى و کمک دهنده نشان ميدهد که نفوس اين ولايت تا يک ونيم ميليون تن ميرسد .
ولايت پکتيا سلسله طويل تاريخى دارد ، منحيث مرکز اريايايى هاى پيشين ياده شده و در کُتب تاريخ آمده است که تمامى قبيله هاى پشتون از اين منطقه به ساير مناطق کشور کوچ کرده و جابجا شده اند .
ولسوالى ها :
ولايت پکتيا به شمول مرکز ١٤ واحد ادارى دارد که ١٣ واحد ديگر عبارت از ولسولى هاى احمدآبا، سيدکرم،ميرزکه ، احمدخيل ، ځاځى اريوب، لجه منگل ، جانخيل، څمکنى ، ډنډى پټان ، شواک، گرده څيړى ، وزى ځدراڼ و زرمت ميباشد که از جمله احمدآبا و سيدکرم د مناطق هوار و متباقى آن در مناطق کوهستانى موقعيت دارد .
بندهاى آب :
بندمچلغو در ٤٠ کيلومترى جنوب شرق شهر گرديز مرکز ولايت پکتيا در ولسوالى احمد آبا موقعيت دارد. اين بند ظرفيت آبيارى ١٨٠٠ هکتار زمين و ظرفيت توليد ٨٠٠ کيلو وات برق را دارد . هر چند تعهدات اعمار اين بند از چند سال گذشته بدينسو صورت گرفته ؛ اما تاکنون نيز اعمار نشده است.
فرهنگ :
مردم ولايت پکتيا بنام مردم جرگه ها ياد ميشوند و برخى بيشتر منازعات و مشکلات توسط جرگه هاى حل و اين يک ويژه گى فرهنگ آنها ميباشد .
اکثريت تصاميم در ولايت پکتيا توسط اقوام گرفته ميشود؛ اما علاوه بر آن رواج هاى مهر بسيار زياد و ديگر نيز در بين مردم اين ولايت مروج ميباشد .
تلاش هاى فرهنگى نيز در چند سال گذشته در اين ولايت سرعت يافته است .
يک جريده پانزده روزه به نام ( وړانگه ) در حدود ٧٥ سال قبل در چوکات رياست اطلاعت و فرهنگ اين ولايت فعاليت داشت ؛ اما در جريان جنگ هاى ٣٠ ساله و در زمان حاکميت طالبان از نشر باز ماند، اين جريده نشرات خود با ايجاد حکومت جديد دوباره آغاز کرد .
همچنان وقت ناوقت ، مشاعره ها ، محافل ادبى ، سيمينارها و ساير نشست در اين ولايت برگزار ميشود.
آبدات تاريخى :
بالاحصار گرديز از مناطق و ساختمان مرتفع ، بزرگ و تاريخى اين ولايت شمرده ميشود که در ٤٠ مترى شرق شهر بالاى يک تپه موقعيت دارد ، طول اين بالاحصار ١٥٠ متر و عرض آن پنجا متر خوانده شده است .
باشندگان منطقه در مورد اين بالاحصار مى گويند که اين حصار سال ها قدامت دارد و توسط حکمرانان آن زمان منحيث يک سنگر مورد استفاده قرار مى گرفت .
مشاهير :
ولايت پکتيا زادگاه شخصيت هاى مشهور کشور چون داکتر نجيب رييس جمهور پيشين، ببرک خان ځدراڼ ، پاچاخان ځدراڼ، مورخ عبدالحى گرديزى، سرمحقق على منگل، غلام محمد زرملوال ،حيات گرديزى، استاد گلزمان، احسان الله درمل ، رحيم الله زرمتى، علم گل سحر و همچو اشخاص ديگر ميباشد .
رسانه ها :
تعداد زيادى از رسانه هاى چون مجله هاى وړانگه ، اوښتون، سحر، پکتيا، ولس هيلى ، سيدکرم، ميرزکه ، افغان ننگ، پکتيا ځوانان و جريده هاى غوټى، سراب و پکتياغږ در جريان ده سال گذشته مثل ساير ولايت آغاز به فعاليت کرده است .
علاوه بر آن راديوهاى راديو تلويزيون ملى، اوښتون، پکتيا غږ، روان اف ام ، کاروان و څمکنى در اين ولايت فعال است؛ اما رسانه اى چون آژانس خبرى پژواک، کليد ، بى بى سى ، آزادى ، سلام وطندار ، راديو بيان ، تلويزيون هاى شمشاد ، ژوندون ، لمر، طلوع و همچو رسانه هاى ديگر که دفاتر مرکزى آن در کابل ميباشد ، در اين ولايت شينده و ديده ميشود.
معارف :
اکنون در ولايت پکتيا ٣٤٠ مکتب و دواير مختلف آموزشى وجود دارد که شامل ٨ باب مدرسه دينى ، يک باب ليسۀ ميخانيکى ،يک ليسۀ مسلکى زراعت و يک انستيتيوت کثيرالرشتوى ميباشد که ١٨٠٠٠٠هزار شاگردان به شمول۴۵۰۰۰ تن دختر مصروف فراگيرى تعليم در آن ميباشد .
از جمله ٣٤٠ مکتب پکتيا ١٦٩ باب مکتب آن تعمير ندارد . اين ولايت پوهنتون و يک دارالمعلين با پنج الحاقيه نيز دارد .
صنعت :
هر چند صنعت در ولايت پکتيا پيشرفت خوبتر نکرده؛ اما صنايع دستى چون خامک ، پشم ها ، نمد ، ظروف خاکى ، تبنگ و همچو چيز هاى ديگر ميباشد .
زراعت :
ولايت پکتيا يک ولايت کوهستانى است که برخى بيشتر مناطق آن کوه ها احتوا کرده و زمين هاى زراعتى در آن بسيار کم است .
زمين هاى مناسب براى کشت در ولسوالى هاى سيدکرم، احمدآبا ، زرمت و شهرگرديز وجود دارد که اکثراً کشت هاى گندم ، جو و کشت هاى ديگر در آن کشت ميشود . مردم اين ولايت آخيرا ً به ايجاد باغات نيز رو آورده و باغات سيب ها و سايره ميوه ها رو به افزايش است .
بازى ها:
تعداد زياد جوانان پکتيا مصروف بازى هاى متعدد ميباشند ، فوتبال ، واليبال و کرکت بازى هاى است که در شهر گرديز و وساير ولسوالى ها شايقين دارد؛ اما يکتعداد جوانان آن به علت نبود امکانات لازم به بازى هاى مروج چون خوسى ، سنگ انداختن، کوشتى و همچو بازى هاى ديگر رو آورده اند.
