کاپيسا يکى از ولايات مرکزى کشوراست که با ولايت پنجشيردرشمال، با ولايت پروان درغرب، با ولايت کابل و لغمان درجنوب و با ولايت لغمان در شرق همسرحد و شهر محمودراقى مرکز اين ولايت است که در ٦٥کيلومترى شمال کابل موقعيت دارد. کاپيسا يکى از مناطق باستانى کشور است که ٦٢٠سال قبل پايتخت تابستانى کنيشکا در آريانا باستان بود و هندوستان کنونى، بنگلاديش و پاکستان از مرکز کاپيسا اداره و مناطق تحت نفوذ اداره مذکور بود .
مساحت آن ١٢١ کيلومترمربع و از سطح بحر ١٥٠٠ متر ارتفاع دارد .اين ولايت در ٦٩ درجه و ٢١ دقيقه طول البد شرق و در درجه ٣٥ عرض البلد شمال موقعيت دارد .
اقليم ( آب و هوا ):
اقليم کاپيسا در فصل زمستان سرد و در فصل تابستان گرم ؛ اما هواى اين ولايت درفصل هاى بهار و خزان معتدل است. ارتفاع آن از سطح بحر نسبت به ولايت کابل کم است که از همينرو آماده براى هر نوع کشت ميباشد .انار و انگور کاپيسا به کشورهاى ديگر نيز صادر ميشود، سطح بارش آن از ٣٠٠-٤٠٠ملى متر است و درجه حرارت آن در فصل تابستان بين ٢٥ و ٤٥ درجه است .
معارف :
اکنون در ولايت کاپيسا درحدود ١١٥باب مکتب ابتدايه ، متوسطه ، ليسه و انيستيتوت ها وجود دارد .علاوه بر آن پوهنتون دولتى کاپيسا که از آن به نام البيرونى ياد ميشود فعال و ٨ پوهنځى دارد .همچنان تعليمات عنعنوى در مناطق دور دست کاپيسا وجود دارد .ليسه ها و مکاتب نسوان بدون ولسوالى هاى اله ساى و تگاب در ولسوالى هاى ديگر روى شاگردان باز و معلمين زن نيز دارد .
مشاهير:
ولايت کاپيسا زادگاه برخى از چهره هاى مشهوراست که يکى از آن غازى ميرمسجدى خان میباشد که در جنگ اول افغان – انگليس رهبرى مجاهدين ولايات شمال کابل را بعهده داشت .همچنان غازى عبدالکريم خان و غازى عثمان خانى ساپى نيز از مشاهير اين ولايت است . همچنان غفور غفورى يکى از شخصيت هاى بزرگ علمى کاپيسا است و انجينر حبيب الرحمن شهيد نيز از شهرت والا برخوردار است، مياگل جان آغا يکى از چهره های مذهبى شهير اين ولايت بود .
اماکن تاريخى کاپيسا :
کاپيسا ازجهت پايتخت اريانا دارای حیثیت تاریخی میباشد.دردامن اين ولايت اماکن زيادى تاريخى وجود دارد ، مانند منطقه موسوم به زرگر در ولسوالى اول کوهستان که دارای اثار تاریخی بیشتر است و مردم همواره از آن بازديدمى نمايند .
برج عبدالله يکى از اماکن ديگرتاريخى کاپيسا است که در منطقۀ صياد مرکز کاپيسا موقعيت دارد ،اثار و تعميرات زمان يونانى ها در آن موجود است .مرکز کاپيسا نيز يک منطقه به نام ريگروان دارد که مردم از مناطق مختلف کشور براى ديدن آن به کاپيسا ميايند، قيصه ها و ساختار ويژه دارد .در تگاب و نجراب نيز اماکن تاريخى و مزدک هاى سابقه ( عبادتخانه ها ) نيز ديده ميشود .
منطقه صياد مربوطات مرکز کاپيسا براى چکر از شهرت برخوردار است که صدها تن در فصل تابستان همواره از آن ديدن مى نمايند .
زراعت :
برخى بيشتر مناطق اين ولايت کوهى و براى زراعت اماده نيست؛ اما باغ هاى سرشار انار جغلوزه و انگور در ولسوالى هاى تگاب، نجراب و مرکز اين ولايت وجود دارد که با اقتصاد مردم تاثير مثبت گذاشته است. همچنان دربعضى مناطق اين ولايت گندم ، لوبيا و جوار نيز کشت ميشود .
بازى ها:
در اين ولايت علاوه بر بازى هاى عنعنوى، بازى هاى عصرى چون کرکت، واليبال، فوتبال ، بزکشى و ديگرنيز مروج است .تيم ولايت کرکت اين ولايت بسيار برجسته و در مسابقات ولايتى دست آورد هاى بيشتر دارد .
رسانه ها :
در ولايت کاپيسا علاوه بر رسانه هاى دولتى برخى از رسانه هاى آزاد نيز فعاليت دارد .تلويزيون ملى کاپيسا نشرات ١٢ ساعته دارد و راديوهاى بهار و نجراب از راديوهاى فعال شخصى اين ولايت است . علاوه بر رسانه هاى تصويرى و صوتى، رسانه هاى چاپى چنون هفته نامۀ کاپيسا ، عصرتمدن ، کوهساران و همچو هفته نامه هاى ديگر در اين ولايت وجود دارد .
کلتور :
دراين ولايت اقوام پشتون، پشه يى و تاجک سکونت دارد که مانند مردم ديگر کشور عنعنات مشابه دارد، علاوه بر عنعنات تاريخى وملى، روز هاى ويژه و مهم نيز بين مردم کاپيسا تجليل ميشود.
